Modern Çağ Felsefesi, Rönesans Felsefesi Tarihi
Kökenleri Rönesans’a kadar dayanan ve sorunsal ya da kavramsal etkileri bakımından bir anlamda günümüze dek uzanan Modern Çağ, felsefe tarihin belki de en hareketli ve heyecan verici dönemidir. Bu dönemde Orta Çağ’ın ortak bilim ve felsefe dili olan Latinceden kopulmuş, ulusal dillerde yapıtlar verilmeye başlanmış, bu gelişme kısa süre içinde farklı düşünme biçimlerinin, felsefi tutumların ve akımların ortaya çıkmasını sağlamıştır.
Orta Çağ düşüncesi büyük ölçüde Hristiyanlık ya da Müslümanlık etkisinde bir felsefi etkinliğe sahne olmuşken, modern felsefe, bir Anglo-Sakson felsefesinin, Alman felsefesinin, Fransız felsefesinin gelişimine şahitlik etmiştir.
Avrupa düşünürü henüz modern çağın erken dönemlerinden itibaren düşünen bireyin özgür akli etkinliğini vurgulayan yeni tarzda bir felsefe etkinliği ortaya koydu. Orta Çağ boyunca Hristiyanlığın büyük inanç kurumlarının mensubu olarak yaşayan Avrupa insanı, Rönesans’tan itibaren zaman içinde özgür biçimde düşünüp eyleyen bir bireye dönüştü; dünyayı ve toplumu kendi akli etkinliğiyle yeniden yorumlamak ve kurmak yoluna gitti.
Düşünen özne, Batı’nın düşünce sahnesine çıktı ve kısa süre içinde felsefenin tüm önemli kavramları bu özne etrafında yeniden yorumlandı. Bilimde ve teknikte ortaya çıkan gelişmeler Batı insanında, aklın ve bilimin, insanlığın karşı karşıya kaldığı tüm sorunları aşacağına yönelik güçlü bir inanç doğurdu ve bu inanç, kısa süre içinde bilime ve özgür düşünceye dayalı yeni felsefi eğilimlerin ve akımların ortaya çıkmasını sağladı. Her yeni gelişme, eskiden kararlı bir kopuşu, yeniye yönelik güçlü bir inancı beraberinde getirmekte, aydınlanma, akılcılık, deneycilik, maddecilik gibi yeni felsefi akımlar, tutumlar ve yönelimler ağırlık kazanmaktaydı.
Bu uzun tarihsel dönem boyunca yapıtlar veren düşünürlerin sayısı ve önemi de gerçekten göz kamaştırıcıdır. Montaigne, Erasmus, Mirandola, Petrarca gibi Rönesans hümanistleri; Descartes, Spinoza, Leibniz gibi kıta rasyonalistleri; Locke, Hume, Berkeley gibi İngiliz empiristleri; Rousseau, Diderot, D’Alambert gibi Aydınlanma düşünürleri; Machiavelli, Hobbes, Bodin, Grotius, Althusius gibi siyaset felsefesi dehaları; More ve Campanella gibi ütopist düşünürler; Kant, Fichte, Schelling, Hegel gibi Alman idealistleri, Marksist düşünürler, Schopenhauer ve Nietzsche gibi özgün filozoflar hep bu dönemde yetişmiş, felsefenin bugünkü kavram ve sorunlarının biçimlenmesine önemli katkılarda bulunan birçok yapıtlar vermişlerdir.
Rönesans felsefesi, 14. yüzyılın sonlarından başlayıp 16. yüzyıl ortalarına kadar geçen dönemde, özellikle de 15. yüzyılda ortaya çıkan çok yönlü felsefi gelişmeleri adlandırır. Rönesans felsefesi, genel olarak felsefe tarihinde bir geçiş dönemi felsefesi olarak kabul edilir. Bu çağda bilimde ve düşünce alanında yeni gelişmeler meydana gelmeye başlamış, ortaya çıkan yeni perspektifler ve bilgiler Rönesans felsefesini, orta çağ düşüncesiyle yeni çağ düşüncesi arasında köprü rolünü oynamaya yöneltmiştir.
RÖNESANS FELSEFESİ
Rönesans anlam olarak yeniden doğuş anlamına gelmektedir. Avrupa’da gerçekleşmiş olan bir olaydır, ancak özellikle Batı Roma’nın sürdürücüsü olan Latin bölümünün, bu gelişmeleri sağladığı söylenebilir, yoksa Doğu Roma’nın Rönesans’ın gelişiminde doğrudan bir etkisi ya da rolü olmamıştır. Batı kültürü ve Batı felsefesi bu dönemde bir anlamda yeniden doğmuştur.
İlk Çağ’da ve Orta Çağ’daki düşüncelerin bir tekrar incelenmesi ya da tekrar değerlendirilmesi değil, çok daha kapsamlı bir anlamda o zamana kadar tartışılagelen konuların tamamen yeni bir biçimde ortaya konulmaları, önceki çağlardan çok farklı bir insan tipinin ortaya çıkması ve düşünceler geliştirmesi söz konusudur. Rönesans felsefesi aynı zamanda bir geçiş dönemi felsefesi olduğu için önceki çağlar ile daha sonra iyice belirginleşecek olan Yeni Çağ düşüncesi arasında bir köprü işlevi de görmüştür; böylece önceki tartışmalar yeni formlar ve içeriklerle yeni gelişmelere aktarılmıştır. Rönesans coşkulu, parçalı ve yaratıcı yeniliklerle dolu bir dönemdir.
Tarihsel olarak Rönesans’ın başlangıcını kesin bir şekilde belirlemek güçtür; bu noktada bir çok saptamalar vardır. Genel olarak bunun için 1517’deki reformasyonun başlamasına işaret edilmektedir. Rönesans’a etki eden gelişmelerin 14. yüzyılın sonlarından itibaren görmek mümkündür. Bu dönem kilisenin gücünü hem ekonomik hem de düşünsel anlamda kaybetmeye başladığı bir dönemdir. Ekonomik, sosyal ve kültürel gelişmeler belirli bir şekilde felsefi gelişmeleri etkilemiş ve bu dönemde yeni sıçramalar göstermiştir.
Dinsel otoritenin zayıflamasına paralel olarak Rönesans’ta felsefe, kendini bağımsızlaştırmaya başlamıştır; bunu da deneyi ve aklı öne çıkararak yapmaya çalışmıştır. Böylece Orta Çağ’daki kapalı düşünce biçimi açılmaya ve parçalı bir görünümle çoğullaşmaya başlamıştır. Felsefe din adamlarının etkisinden çıkıp farklı konumlara sahip yazarlar ve düşünürlerin ilgi alanında yer almaya başlamıştır. Kurulan üniversiteler bu bakımdan önemli bir rol oynamıştır. Rönesans felsefesi buna bağlı olarak farklı düşüncelerin, felsefe sorularını farklı yollardan değerlendiren felsefe eğilimlerinin var olmasını sağlamıştır. Bu yönelimlerin ortak bir paydası varsa, o da skolastik felsefeye karşı koymak olarak belirtilebilinir.
Skolastik felsefe inanç ile bilgi ya da din ile felsefe arasındaki ilişkinin belirlenmesi konularında açık olmayan bir yol izlemiş, ve bunları birbirlerine indirgemeye yönelmiştir. Orta Çağ’ın sonlarına doğru bu yaklaşım iyice çözülmeye başlamış ve din-felsefe ilişkisi birbirinden uzaklaşmaya yönelmiştir. Felsefe giderek bağımsızlaşacak ve Rönesans’ta kendi başına bir güç kazanacaktır. Özellikle bu kopuşta nominalizmin etkisini belirtmek gerekir. Doğrunun çift nitelikliliği, bilgi bakımından doğru olmayan bir şeyin inanç bakımından doğru olabileceği düşüncesi bu dönemde temellendirilmiştir. Böylece inanç ile bilginin sınırları kesin olarak birbirinden ayrıştırılmış olunmaktadır. Skolastiğin son dönemleri bu anlamda Rönesans felsefesinin oluşmasının ipuçlarını verir.
Bu özerkleşme süreçlerinin bir parçası olarak birey öne çıkmış, felsefe de insan düşüncesinde sorun olan her şeyin irdelendiği bir disiplin olarak yeniden ele alınmaya başlanmıştır. Parçalı, renkli, monolitik olmayan Rönesans düşüncesi böylece ortaya çıkmıştır.
İlgili konular:
- Modern ve modern felsefe nedir?
- Modern felsefenin tarihçesi
- Rönesans felsefesini hazırlayan düşünce ortamı
- Modern felsefenin genel özellikleri ve felsefe
- Rönesans döneminin genel özellikleri
- Çeviri faaliyetlerinin Rönesans felsefesine etkisi
- Rönesans’ta toplum düşüncesi ve toplumsal ütopyalar
- Skolastik düşünce ve modern düşünce arasındaki farklar
- Modern Çağ’da ortaya çıkan konular ve görüşler nelerdir?
- Avrupa Rönesans’ında edebiyat ve felsefe
- Bilimsel çalışmaların 15. yüzyıl – 17. yüzyıl felsefesine etkisi
- Birey – devlet ilişkisi
- Rönesans döneminde Platoncu düşünce
- Rönesans döneminde Aristotelesçi düşünce
- Rönesans’ta bilgi anlayışının değişmesi
DÖNEMİN ÖNE ÇIKAN GÖRÜŞLERİ
- Rönesans düşüncesine yön veren felsefi akımlar
- Hümanizm nedir?
- Bilimsel yöntem nedir?
- Kartezyen felsefe nedir?
- Hukuk felsefesi nedir?
- Platonculuk nedir?
- Rasyonalizmin doğuşu
- Aristotelesçilik nedir?
- Yeni Platonculuk nedir?
ÇAĞIN ÖNE ÇIKAN DÜŞÜNÜRLERİ
- Telesius kimdir?
- Kopernik kimdir?
- Descartes kimdir?
- Galileo kimdir?
- Malebranche kimdir?
- Leibniz kimdir?
- Locke kimdir?
- Hume kimdir?
- Bodin kimdir?
- Grotius kimdir?
- Althusius kimdir?
- Paracelsus kimdir?
- Kepler kimdir?
- Giordano Bruno kimdir?
- Bacon kimdir?
- Geulincx kimdir?
- Spinoza kimdir?
- Hobbes kimdir?
- Berkeley kimdir?
Hazırlayan: Sosyolog Ömer YILDIRIM
Kaynak: Ömer YILDIRIM’ın Kişisel Ders Notları. Atatürk Üniversitesi Sosyoloji Bölümü 1. Sınıf “Felsefeye Giriş” ve 2., 3., 4. Sınıf “Felsefe Tarihi” Dersleri Ders Notları (Ömer YILDIRIM); Açık Öğretim Felsefe Ders Kitabı