Felsefe hakkında her şey…

Bilim Nedir?

26.12.2020
10.478
Bilim Nedir?

Bilim, gözlem ve deneyle fiziksel dünyanın yapısını ve işleyişini sistemli olarak araştıran ve inceleyen bilgi etkinliği olarak tanımlanabilir. Yapmış olduğu araştırma bulgularına dayanarak olay ve olgular üzerine neden-sonuç bağlantılarını göstermeye çalışır. Örneğin bir psikoloğun insan davranışlarını sistematik olarak gözlemlemesinden hareketle ya da bir biyoloğun hücre yapısı üzerine yaptığı deneylere dayanarak bunların nedenlerini açıklaması gibi…

Bilim, yöntemli bilgi demektir. Bilim, insanın kendisini ve evreni anlamasını sağlayan araçlardan birisidir. Bilim, atomun parçalarından galaksilere kadar uzanan evreni, insanın içinde yaşadığı toplumu, insanı konu alan, nesnel, gözlem ve deneye dayalı, sonuçları genellenebilen zihinsel etkinliklerin ortak adıdır.

Önceleri bilgi terimiyle eş anlamlı kullanılan bilim terimi, günümüzde olayların yasalarını bulmak amacını güden araştırmaları dile getirmektedir. Bilim, yöntemle elde edilen ve pratikle doğrulanan bilgidir. Bu yüzden de idealizm ile bağdaşmaz, çünkü idealist bilgi pratikle doğrulanamaz. Bundan başka bilim idealizmle çelişme halindedir, idealizm, bilimin konusu olan maddesel doğayı yadsır.

Bilim, hayatın her alanında etkin bir rol oynar.

Bilim, hayatın her alanında etkin bir rol oynar.

Eylemsel pratikle düşünsel teorinin karşılıklı ve sürekli etkileşimi, bilimsel gelişmenin baş koşuludur. Bilim, evreni, gerçeklikleri insan eylemleriyle doğrulanmış kavramlar, ulamlar ve yasalarla yansıtır. Bilimin itici gücü, toplumun üretim gereksileridir. Toplumun teknik gereksinimleri, bilimin gelişmesinde on üniversiteden daha etkindir. Buna karşın, bilimi doğuran insan pratiği bilim olmaksızın olanaksızlaşır. Bilim insanlara nesnel yasaların bilgisini verir ki insanlar pratik eylemlerini gerçekleştirebilmek için bu bilgiye muhtaçtırlar.

Bilim, bilim insanının yaptığı etkinliktir. Bilim insanı, bu etkinliği kendine ait birtakım özellikleriyle sağlıklı bir şekilde sürdürür.

Bilim İnsanının Öne Çıkan Özellikleri

  • Merak etme
  • Şüphe duyma
  • Gözlem ve ölçme yapabilme
  • Denemekten vazgeçmeme
  • Mantıklı olma
Bilim adamı, mantıklıdır.

Bilim adamı, mantıklıdır.

Bilim, her şeyden önce objektif karakter taşır. Hangi konuyu nasıl işlediğini, analizlerini, bulgularını ve ulaştığı sonuçları açıkça ortaya koyar. Ortaya koyduğu açıklamalar herkes tarafından aynı şekilde anlaşılır. Kişiden kişiye ya da toplumdan topluma değişiklik göstermez. Ortaya koyduğu bilgiler doğrulanmış bilgilerdir. İlgili her kişi; onun izlediği yol ve yöntemi kullanarak bu bilgilere yeniden erişebilir, onun yol ve yönteminin güvenilirlik ve geçerliliğini tekrar sınayabilir. “Metal ısıtılınca genleşiyor.” bilgisine ulaşılmışsa bir başkası da metali yeterince ısıtarak genleşip genleşmediğine bakabilir.

Bilimsel bilgi ve teoriler, hem konusunun değişmesine hem de yeni buluş ve yöntemlerin oluşmasına bağlı olarak düzeltilebilir veya tamamen reddedilebilir. Bilimsel bilgi, değişime açık olsa bile ortaya konduğu zaman ve şartlar içinde tutarlıdır. Yeni verilere dayanarak ortaya çıkan yeni çalışmaların daha iyi açıklama sunabilmesi bilimsel bilgilerin mutlak olmadığını ve bilimin sürekli değişme, gelişme ve ilerleme hâlinde olduğunu gösterir.

İlgili konu: Bilimsel bilgi nedir?

Bilimin ne olduğuna yönelik filozofların çeşitli bakış açıları vardır. Klasik anlamda bilime bakanlar, onu tamamen nesnel ve dış ortamdan yalıtılmış bir sistem olarak düşünür. Bilim insanının nesnel olması, ön yargısız ve toplumsal değerlerden arınık olarak çalışmasıyla açıklanır. Ancak bilim insanının değer yargılarından tamamen bağımsız olduğunu söyleyebilmek güçtür. Bilim insanının yaşadığı toplumun kazanımlarından yararlanarak belli bir olgunluğa gelmesi, toplumsal yararları gözetmesi, çevre ve diğer canlılara zarar vermemeyi önemsemesi elbette bilim insanının da belli değerleri olduğunu göstermektedir.

Bilimlerin kendi içindeki ayrışması dikkate alınırsa bunu belirleyen en başta uzmanlık alanlarıdır yani ele aldıkları konuların özelliklerine göre farklı bilim dalları ve uzmanlıklar oluşmuştur. Üç grupta toplanır: insan bilimleri (sosyal bilimler), doğa bilimleri (fen bilimleri) ve formel (düşünsel) bilimler.

Bilimlerin Sınıflandırılması, Bilim Türleri

Bilim, konu, amaç, yöntem bakımından üç bölüme ayrılır. Formel bilimler diğer bilimlere kaynaklık eden, kural koyucu bilimlerdir. Matematiksel ispat yöntemi ve mantığın düşünme ilkeleri bu gruba girer. Doğa bilimleri deney ve gözleme dayanan, insan dışındaki nesne ve olgular dünyasını inceleme konusu yapan bilimlerdir. Sosyal bilimler ise konusu insan ve özellikle kültür olan bilimlerdir. Sosyal bilimler, doğa bilimlerinden farklı yöntem ve teknikler kullanır. Örneğin anket, görüşme, monografi, vaka incelemesi, istatistik gibi.

Bilim Türleri

Bilim Türleri

Diğer bilimlerden farklı olarak sosyal bilimlerin hangi yöntemleri izlemesi gerektiği konusunda temel iki yaklaşım vardır. Pozitivist ve fenomenolojik yaklaşım. Bütün bilimlerin pozitif yöntemleri kullanması gerektiğini savunan pozitivizmin aksine fenomenolojik yöntem, kültür dünyasını incelemek için dışarıdan açıklama yapma yerine anlama ve yorumlamayı öne çıkarmıştır. Fenomenolojik yaklaşıma göre doğa incelenir ve açıklanır, insan ise açıklanır ve yorumlanır.

İnsan Bilimleri, Sosyal Bilimler

  • Tarih
  • Beşeri Coğrafya
  • Psikoloji
  • Sosyoloji
  • Antropoloji
  • Ekonomi
  • Siyaset Bilimi

Doğa ve Yaşam Bilimleri, Fen Bilimleri

Formel Bilimler

Derleyen: Sosyolog Ömer YILDIRIM
Kaynak: Atatürk Üniversitesi Sosyoloji Bölümü 1. Sınıf “Felsefeye Giriş” ve “Sosyolojiye Giriş” Dersleri Ders Notları (Ömer YILDIRIM); Diğer Ders Notları (Ömer YILDIRIM)

BİR YORUM YAZIN

ZİYARETÇİ YORUMLARI - 0 YORUM

Henüz yorum yapılmamış.

2005'ten beri çevrim içi felsefe yapıyoruz...