Felsefe hakkında her şey…

Rasyonalizmin Doğuşu, Rasyonalizmin Ortaya Çıkışı

12.11.2019

17. yüzyılda Avrupa’daki en önemli filozofların çoğu aynı zamanda başarılı birer matematikçi idi.

Fransa’da Rene Descartes ve Blaise Pascal aynen Gottfried Leibniz‘in Almanya’da yaptığı gibi matematiğe önemli katkılar yaptılar. Matematiğin akıl yürütme yönteminin bizim dünyayla ilgili bilgilerimizin tümünü nasıl edindiğimiz konusunda çok iyi bir model oluşturduğuna inanıyorlardı. Descartes’ın, “Neyi bilebilirim?” sorusunu araştırması onu gelecek yüzyılda kıta Avrupa’sındaki en baskın görüş haline gelecek olan rasyonalizme kadar getirdi.

Aynı dönemde İngiltere’de de çok farklı bir felsefi gelenek kuruluyordu. Francis Bacon tarafından benimsenen bilimsel akıl yürütme yöntemini izleyen John Locke dünya hakkındaki bilgimizin akıldan değil deneyimden geldiği sonucuna vardı. Ampirizm olarak bilinen bu görüş 17 ve 18. yüzyıllar boyunca İngiliz felsefe sistemini biçimlendirdi. Kıta Avrupa’sının rasyonalizmi ile İngiliz ampirizmi arasındaki bölünmeye rağmen (Platon ve Aristoteles‘in felsefelerini ayıran aynı bölünme) iki görüşün de merkezine insanı koyması ortak noktalarını oluşturuyordu: bilgiye götüren aklın ya da deneyimin sahibi aynı varlıktı. Manş’ın. iki yanındaki filozofların evrenin yapısı hakkında soruları -ki bu sorular Isaac Newton gibi bilim insanları tarafından cevaplanmıştı- “ne bildiğimizi nasıl biliriz”e doğru kaymıştı.

Filozoflar artık insan zihni ve benliğinin doğasını araştırmaya başlamışlardı. Ancak bu yeni felsefi akımların ahlaki ve politik etkileri oldu. Aynen Kilise’nin egemenliğinin Rönesans fikirleriyle alaşağı edilmesi gibi aristokrasi ve monarşiler de döneme verilen adla Aydınlanma’nın yeni fikirlerinin tehdidi altındaydı. Eski yönetimler iktidardan düşürülecekse yerlerini nasıl bir toplam alacaktı?

İngiltere’de Hobbes ve Locke çalkantılı geçen 17. yüzyıl boyunca demokratik düşüncenin temellerini attılar; ancak başka her yerde mevcut durumun sorgulanmaya başlanması için daha 100 yıl geçmesi gerekecekti.

Hazırlayan: Sosyolog Ömer YILDIRIM
Kaynak: Ömer YILDIRIM’ın Kişisel Ders Notları. Atatürk Üniversitesi Sosyoloji Bölümü 1. Sınıf “Felsefeye Giriş” ve 2., 3., 4. Sınıf “Felsefe Tarihi” Dersleri Ders Notları (Ömer YILDIRIM); Açık Öğretim Felsefe Ders Kitabı

BİR YORUM YAZIN

ZİYARETÇİ YORUMLARI - 0 YORUM

Henüz yorum yapılmamış.

2005'ten beri çevrim içi felsefe yapıyoruz...