Platon’un okulu Akademia bu çağda varlığını koruyan okulların başında gelir. Dönemin başında Akademia’nın materyalizme yöneldiği gözlenir. Sonraları Arkesilaos, okulun yeni bakış açısını ortaya koyar: kuşkuculuk. Kuşkucu Akademia’nın en önemli düşünürleri, Arkesilaos ve Karneades’tir. Karneades Sokrates […]
Deneyden önce gelen bilgi anlamındadır. Deneyden sonra olan anlamına gelen a posteriorinin (sonsal) karşıtıdır. Deneyden çıkarsamadığı ve bundan ötürü de deneyden önce olduğu varsayılan bilgi sorunu Antik Çağ yunan düşüncesinde oluşmuş, skolastiklerce geliştirilmiştir, Alman düşünür Kant’ın sisteminde […]
Georges Berkeley (1685-1753) tarafından ileri sürülen bu öğretiye göre “varlık algılamadır” algılarımızın ve düşüncemizin dışında özdek diye bir şey yoktur. Özdeği felsefesel bir kavram olarak bir yana iten ve onu somut biçimleri ve somut biçimlerin […]
Olasılık, olayla koşulları arasındaki nesnel bağlantının çeşitli biçimlerinden biridir. Olay, olgu ve süreçlerdeki öğelerin (koşulların N.) gelişmeleri sırasında gösterdikleri rastlantısal davranışlar olasılıktır. Zorunlulukla rastlantı arasındaki ilişkileri meydana koyar.
Nedenle etkisi arasındaki bağlantının zorunluluğunu saptayan yasa. Nedenle etkisiz arasındaki bağlantısal zorunluluk belli ilişkilerde ortaya çıkar. Örneğin güneş yaprakları kızartır, talaşları tutuşturur, insan derisini karartır, buzu eritir, balmumunu yumuşatır, çamaşırları kurutur vb. Ama aynı güneş […]
Kapsamlarına aldıkları bireylerin tümünü dile getiren kavramlar. Tek nesnenin özelliklerini belirten bireysel kavramlar deyimi karşılığında bir nesneler sınıfının ortak özelliklerini belirten kavramları dile getirmek için kullanılır. Skolastik dilde ve Port-Royal mantığında genel ve tümel deyimleri […]
Nesnel gerçeğin tümüne özgü genel yasalılığı yansıtan çelişme. Genel çelişkiyle özel çelişki arasındaki ayrım çok önemlidir. Özel çelişki genel çelişkiden farklı olarak, toplumsal ilişkilere özgü uyuşturulamaz bir çelişkidir. Her çelişki uyuşturulamaz nitelikte değildir ve bir […]
Bir cismin başka bir cisme karşı sürekli bir çekim gücü taşıdığını ileri süren Newton kuramı. İngiliz fizik bilgini Isaac Newton’un 1665 yılında Kepler yasalarından çıkardığı bu kuram 1687 yılında yayımlanan Doğa Felsefesinin Matematik İlkeleri adlı […]
Her türlü gelişmenin genel yasalarını saptayan bilim. Bilimsel dünya görüşü iki büyük öğretiden meydana gelmiştir: Tarihsel özdekçilik ve eytişimsel özdekçilik. Her iki öğreti de eytişimsel bir bağımlılık içindedir ve birbirini bütünler. Bundan başka ve aynı […]
Sonuçtan ereği uslamlayan kanıt. Örneğin her düzen bir düzenleyiciyi gerektirir uslamlamasından doğadaki düzene bakarak Tanrı’nın varlığının tanıtlanmaya çalışılması, bir erekbilimsel kanıttır.
2005'ten beri, Ömer YILDIRIM'dan... © www.felsefe.gen.tr