Değerler Eğitimi Nedir?

01.05.2020

3.000

Toplumsal bir varlık olarak insan, çevresiyle etkileşmek, diğer insanlarla sağlıklı bir iletişim içinde olmak durumundadır. Bireylerin diğer insanlarla sağlıklı bir iletişim kurabilmeleri, kendi davranışlarındaki tutarlılık kadar içinde yer aldıkları gruplar ve toplumda genel kabul gören tutum, davranış ve ortak yaşantı alanlarının varlığına bağlıdır.

Bireyin tutum ve davranışlarını şekillendiren, sahip olduğu değerlerdir. İnsan, kendisini diğer canlılardan ayıran en önemli özelliği olan zekâsı ile yaşamını kolaylaştıracak değerleri oluşturur. Ancak zekâsı ona bütünüyle ve her zaman bir mutluluk getirememektedir. Bazen oluşturduğu değerler sistemi, içinde yer aldığı grup ya da toplumun değerler sistemiyle paralellik göstermediğinde, mutsuz ve uyumsuz bir birey görünümü sergileyebilir.

Grup ve toplumlar da insan gibi canlıdırlar; bir akla sahiptirler ve kendi değerlerini oluşturabilirler. Her birey, grup ya da toplumun sahip olduğu değerler, etkileşim içinde bulundukları birey, grup ve toplumun değerlerinden etkilenir ve onları etkiler. Bu anlamda değerler, toplumsal kontrol mekanizması ve düzenleyici kaynak görevi de görürler.

Herhangi bir birey ya da toplumu tanımak için onların değerlerini bilmek gerekir. Değerleri bilinen birey ya da toplumun hangi alanlarda başarılı olacağı ya da ne tür eksikliklerinin ortaya çıkabileceğini tahmin etmek mümkün olacaktır. Sağlıklı biçimde geliştirilen değerler, kültürü destekleyerek toplumun yapılanmasına yardım eder, toplumun gelişmişlik ve güven düzeyini, yönetim şeklini etkiler. Farklı algı, ihtiyaç, beklenti vb. özelliklere sahip bireylerden oluşan bir topluma, “o toplum” olma özelliğini kazandıran temel belirleyici, bireyleri tarafından ortaklaşa kabul edilen değerler sistemidir. Örneğin, Türk milleti, İslam toplumu, Anadolu insanı, Karadenizliler gibi adlandırmaların, gruplamaların altında yatan temel gerçekliklerin başında, o grubun bireylerinin paylaştığı değerler gelmektedir.

Değerler Eğitimi Nedir?

Bir ülkenin sahip olduğu doğal kaynakların en değerlisi insandır. Biyolojik bir varlık olarak doğan insanı toplumsal bir varlık hâline getiren, toplumdur. Bu süreçte belirleyici olan en önemli araç ise eğitimdir.

Eğitim kurumları, çocuklara ve gençlere toplumda çoğunluk tarafından kabul edilen değerleri, normları, tutumları planlı ve kontrollü bir biçimde kazandırdığı ve bunlara uygun hareket edilip edilmediğini izlediği için önemli bir toplumsal kontrol aracıdır. Geçmişte ahlak eğitimi, karakter eğitimi gibi adlar altında verilen eğitimin güncel ve geliştirilmiş şekli olan değerler eğitimi, son yıllarda eğitimin önemli konularından biri olmuştur.

Değerler eğitimi, bireyin kendi kendini tanımasını, düşünce ve eylemlerinde tutarlı, kendisi ve toplum ile uyum içinde olmasını sağlayan; toplumsal yaşamı oluşturan bireyleri birbirine bağlayan; mutluluğu ve huzuru geliştiren; risk ve tehditlerden koruyan ahlaki, insani, toplumsal ve manevi değerlerin tüm bireylere aktarılması ve kazandırılması sürecidir.

Küreselleşmenin etkisini giderek artırdığı günümüzde, bu özelliklerin kazandırılması için bilinçli ve planlı öğrenme ortamlarının oluşturulmasına daha fazla gerek duyulmaktadır. Çünkü çağımızın toplumsal sorunlarından biri de değer yargılarının giderek zayıflamasıdır. Ülkemizde de konunun önemi anlaşılmış ve Milî Eğitim Bakanlığı bu yönde çalışmalara hız kazandırılmıştır. Bakanlık, 28-29 Mayıs 2010’da İstanbul’da “Değerler Eğitimi Uluslararası Konferansı” düzenlenmiş; aynı yıl, 18. Millî Eğitim Şurası’nın önemli konu başlıklarından birini değerler eğitimi oluşturmuştur. 08 Eylül 2010 tarihinde ise 53 numaralı “İlk Ders Genelgesi” yayınlanmıştır. Genelgede, öğrencilerin; bilgi, beceri, tutum kazandırmanın yanında onların dengeli, sağlıklı, gelişmiş bir kişiliğe ve karaktere sahip, temel ve insani değerleri kazanmış iyi insan, iyi vatandaş olarak yetişmelerini sağlamak görevini vurgulanmıştır. 2005’ten bu yana yenilenen eğitim programlarında da değerler eğitimine yönelik etkinliklere yer verildiği gözlenmektedir.

Bu başlıkta, değer ve değerler eğitimi kavramları ele alınarak değerler eğitimi sürecinin işleyişi ve felsefi temelleri irdelenmiştir.