Feminist Teorinin Kapsamı ve “Dalga” Kavramı
Feminizm kendi epistemolojisine ve yöntemlerine sahip bir bilimsel teori ve bir araştırma biçimidir.
Ancak tek bir feminist teoriden bahsetmek mümkün değildir. Bütün feministler kadınlarla erkekler arasındaki eşitsizliğe odaklanır, bunun nedenlerini ortaya koymaya çalışır ve kadınlara uygulanan baskı ve tahakkümü ortadan kaldırmayı amaçlar.
Bütün feminist çalışmalar toplumsal ve maddi bir değişme yaratmaya, kişisel olanla politik olan arasında geleneksel bilimin çizdiği sınırları ortadan kaldırmaya çalışan politik çalışmalardır (Letherby, 2003, s.4).
Bununla birlikte bu ünitede göreceğimiz gibi bu eşitsizliğin, baskının ve tahakkümün nedeni ve çözüm yolları konusunda birbirinden çok farklı feminist teoriler ve yöntemler vardır. Diğer bir deyişle her ne kadar bütün feministler kadınların ezilmesini ortadan kaldırma amacını ortak olarak taşısalar da bu soruna yönelik felsefi ve politik tercihleri birbirinden çok farklıdır. Hatta feministler arasında feminist projenin ne hakkında olduğu, kadınların ne olduğu, hatta kadın adında ayrı bir kategorinin var olup olmadığı konusunda bile anlaşmazlıklar vardır (Abbot vd., 2005, s.xiv).
Ancak feminizmde genel ilke kendini feminist olarak tanımlayan her kadının feminist olması, öyle kabul edilmesidir. Bu kabul feminizmin içinde bir dogmanın veya bütün feministleri birleştiren bir ortak pozisyonun gelişmesini önler ve feminist başlığı altında çok çeşitli pozisyonların olabileceğini işaret eder (Pilcher ve Whelehan, 2004, s.49). Bu nedenle 1980’lerden itibaren feminizm kavramı yerine farklı feminist pozisyonların çeşitliliğini ve heterojenliğini yansıtan “feminizmler” kavramı kullanılmaya başlanmıştır (Pilcher ve Whelehan, 2004, s.48-9).
Feminizmi genel hatlarıyla kendi içinde birbirinden farklı görüş ve teorilerin yer aldığı dört dalga olarak ele almak mümkündür. “Dalga” terimi ilk anda anlaşılabileceği gibi birbirinin yerini alan, biri gidip bir yenisi gelen bir akış şekilde düşünülmemelidir. Dalga alternatif olarak kıvrılabilen, norma ve normatif uygulamalara bir alternatif sunabilen, düz ve dar olandan uzaklaşan, başlangıç ve bitiş noktası olmayan, hareketli ve eyleme odaklanan, enerjinin bir andan başka bir ana taşınmasını ve yeni olasılıkların doğmasını ifade eden bir kavramdır (Chamberlain, 2017, s. 27-28).
Bir başka tanımla bir feminist dalga, içinde sivil toplumsal ve politik projelerin gelişmesine olanak sunan, başka toplumsal ilişkileri etkilemek için zamana ve mekâna yayılan doğrusal olmayan yolları ifade eder (Walby, 2011, s.53). Dolayısıyla feminist dalgalar sadece tarihsel ve kronolojik bir sıralama ya da nesiller arasında bir geçiş değildir. Dalgaları belirli kimliklerle, belirli bir kadın tipiyle ya da belirli bir aktivizm biçimiyle özdeşleştirmek de problemlidir, çünkü bu durumda dalgalar homojenmiş gibi bir sonuç çıkabilir.
Örneğin birinci dalgayı kadınların eğitim hakkı talebiyle ilişkilendirerek, ikinci dalgayı da kitle örgütleri ve cinsel özgürlükle ilişkilendirerek tanımlamak sanki ikinci dalga içinde eğitim için mücadele edilmemiş gibi bir sonuç çıkmasına yol açabilir. Her feminist dalga benzersiz kültürel ve politik kümelenme içinde özgün olarak var olmuştur ve kendinden önceki ve sonraki dalgalarla bir diyalog ve süreklilik içinde olmuştur. Kısacası dalgaları birbirinden kopuk dönemler ya da belirli fikirlerle sınırlı kümeler olarak değil, tarihsel bağlam değiştikçe feminist aktivistlerin değişim yaratmak için kitlesel olarak yöneldikleri farklı aktivizmleri içeren, o dönemki yaşamı etkileyen toplumsal değişmeye yönelik güçlü bir politik birleşme olarak görmek daha doğru olacaktır.
Konu Başlıkları
- Birinci Dalga Feminizm
- Liberal Feminizm
- Kültürel Feminizm
- İkinci Dalga Feminizm
- Varoluşçu Feminizm
- Psikanalitik Feminizm
- Radikal Feminizm
- Marksist ve Sosyalist Feminizm(ler) Nedir?
- Ekofeminizm nedir?
- Siyah Feminizm
- Üçüncü Dalga Feminizm
- Postmodern Feminizm
- Queer Feminizm
- Dördüncü Dalga Feminizm
Kaynak: T.C. ANADOLU ÜNİVERSİTESİ YAYINI NO: 3781, AÇIKÖĞRETİM FAKÜLTESİ YAYINI NO: 2595
