Kuram nedir? Teori
İçinde bulunduğumuz sosyal dünyaya baktığımızda onu belli bir şekilde görür ve anlamlandırırız. Kavramlar aracılığıyla sosyal dünyayı önemli olduğunu düşündüğümüz ortak özellikler ekseninde görür, anlamlandırır ve yorumlarız (Bryman, 2012: 8). Kuram ya da teori de belli başlı kavramların bir araya gelerek oluşturduğu çerçeveye işaret etmektedir.
Eski Yunancadan gelen teori kelimesinin anlamlarından biri; bir şeyin görüntüsüne tüm dikkatini vererek onda varolanı görmek, bilmektir. Sosyal bilim araştırmalarında teori kendi içinde tutarlılığa sahip bir kavram setinden oluşan bir çerçeve sunar. Sosyal bilimciler bu çerçeve aracılığıyla toplumsal olayları, ilişkileri ve kurumları incelemeye ve açıklamaya çalışırlar. Bir başka deyişle, sosyal bilimlerde teorik çerçeve sosyal olayları açıklamada gerekli olan kavramsal araçları sunarlar.
Kuramlar mutlak olarak tartışılmayan doğrular anlamına gelmemektedir. Sağlam veya zayıf kuramlardan söz edilebilir. Bir meseleyi incelemede seçilen bir teorik yaklaşım isabetli ve işlevsel olabileceği gibi isabetsiz ve faydasız da olabilir.
Kuramlar yekpare bir özellik arz etmez. Homojen bir Marksist, feminist, liberal veya milliyetçi kuramdan söz edilemez. Her bir kuramın kendi içinde farklılaşan yaklaşımlar bulunduğu gibi, her kuramsal çerçevenin hem o kuramı hem de başka kuramları benimseyenler tarafından çeşitli eleştirileri bulunmaktadır.
Bilimsel yaklaşımlara dayanarak olayları ve olguları anlamak ve açıklamak için sistematik bir çerçeve sunan kuramlar dogmatik olmayıp sürekli eleştiri esasına dayandığı için kendi üzerine düşünme ve eleştiriye açık ve dönüşlü (refleksif) bir karaktere sahiptir. Bu anlamda, bir meseleyi açıklamada kullanılan kuramsal yaklaşımın eleştirilerinden haberdar olmak, o kuramın açıklama gücü ve sınırları hakkında çok daha sağlıklı bir veri sunacaktır.
Kuram, eylem alanına geçirilmiş olacağı gibi geçirilememiş de olabilir; ama geçirilebilir değerde görülmekle çoğunlukla kabul edilen anlamını içerdiğinden varsayımdan ayrılır. Buna karşın, yöntemli bilgi ve kesin bilgi deyimlerine karşı anlamda da kullanılır; bu anlamda “söylediğiniz pek kuramsal, pratiğe uymaz” denilebilir. Oysa bilimsel kuram, pratikle denetlenebilen kuramdır.
Kaynak: SUÇ SOSYOLOJİSİ, s. 3-4, T.C. ANADOLU ÜNİVERSİTESİ YAYINI NO: 3629 AÇIKÖĞRETİM FAKÜLTESİ YAYINI NO: 2457