Politeknik eğitim nedir?

Politeknik sözcüğünün kullanımı antik Yunancaya kadar gitmektedir. Poli öneki “çok” anlamına gelmektedir. Teknik sözcüğü ise eski Yunancada technicos sözcüğünden gelmekte olup “sanat ve beceri” anlamında kullanılmaktadır. Politeknik sözcüğü bu bağlamda “çok yönlü teknik ve beceri” anlamında kullanılmaktadır. Buna karşılık eğitim bilimlerinde bir felsefe olarak politeknik eğitim sosyalist ülkelerde uygulanan eğitim modeli karşılığında kullanılmaktadır.

Politeknik eğitim kavramı sosyalist ülkeler dışında da genelde çok yönlü, boyutlu ve amaçlı teknik orta ya da yüksek öğretim kurumları içinde kullanılmakta olduğu görülmektedir.

Politeknik eğitim, diyalektik materyalist felsefeye dayanan bu anlayış genelde reel sosyalist ülkelerde uygulama olanağı bulmuştur. Arkhe olarak madde, maddedeki çelişki ve onun doğurduğu çelişkidir. Bu akımın temsilcileri Diderot, Holbach, Marks ve Engels’tir. Bu anlayışa göre eğitimin genel amacı insanlar arasında barışı, kardeşliği ve adaleti sağlayarak sömürüye son verilmesine katkı vermektir (Türkoğlu, 1996, ss. 194- 196).

Marks ve Engels’e göre insanın çok yönlü gelişmesi sağlanması temel amaç olmalıdır. Bu görüşe bağlı kalınarak politeknik eğitimle bireyin zihinsel ve bedensel çalışmalarının birleştirilmesi gerekmektedir (Marks ve Engels, 2006, s. 62-63). Kapitalist sistemde bunun sağlanması olanaklı değildir. Sosyalist sistemle kuram uygulama bütünlüğü içinde öğretim ile eğitimin bütünleştirilmesine çalışılmıştır.

Politeknik eğitim diyalektik materyalist felsefeye dayanır ve üretim içinde çok yönlü gelişimi amaçlayan bir yaklaşımdır.

Politeknik eğitimin ilkeleri yaşam boyu eğitim, bilimsellik, demokratikleşme, üretim için eğitim ve çok yönlü gelişimi sağlamadır. Politeknik eğitimin asıl çıkışı ile gelişimi farklılık göstermiştir. Marks’a göre, politeknik eğitim salt endüstriyel, teknik iş süreçlerine ait bilgiler verir ve bu bilgileri kullanmayı sağlar.

Politeknik felsefesine göre öğretim programının amaçları, insanları çok yönlü yetiştirerek doğaya egemen olunması üretici güçlerin gelişimin sağlanmasıdır. Bu felsefi yaklaşımda diyalektik akıl yürütmeyi işe koyabilen bireyler yetiştirilmesi, eğitimle sınıfsal farkların kaldırılması ve tüm emekçilerin çocuklarının eğitilmesi de amaçlanmıştır (Ergün, 2009, s. 49).

Politeknik felsefesine dayanan eğitim sistemleri konu ve içerik bağlamında şu görüşlere sahiptir. Öncelikle program bireyleri, sosyalist politik ve moral inanışlarla uyumlu, geniş perspektif­te yetenekli, dengeli kişilik özelliklerine sahip, çok yönlü yetiştirmeye yönelik ders ve konulara sahip olmalıdır.

Politeknik felsefesine dayanan eğitim sistemleri öğretim ilke ve yöntemleri çok yönlü tekniklerin uygulanması genel esastır. Diyalektik yöntemin öğretilmesi bir zorunluluktur. Üretim için uygulamaya ağırlık verilmelidir (Canbaz, 1998, s. 12).

Politeknik felsefenin eğitimde ölçme ve değerlendirme boyutunda şu nitelikler görülmektedir. Öğrencinin diyalektik akıl yürütmeyi kullanıp kullanmadığı belirlenmeye çalışır. Bireyin üretime katkısı, kuram ve uygulamadaki başarısı, kolektif çalışma gücü ve sosyalist görüşü benimseme ve savunma derecesi ölçme ve değerlendirmedeki kimi ölçütlerdir (Sönmez, 2008, s. 120).

Politeknik felsefesine göre öğretmenin ideolojik ve kurumsal liderlik özelliklerine sahip olması, toplumsal önderlik yapması, ustalık ve beceriklilik örneği göstermesi ve üretim yöneticisi olması beklenir.

Politeknik felsefesinin öğrenci anlayışına göre öğrencinin üretimin odağında olması ve çok yönlü gelişmesi amaçlanır. Politeknik ve sosyalist eğitim anlayışı ile bütün çocuklar için kamusal ve parasız eğitim verilmesi esastır (Tezcan2005, s. 26).

Eğitim, okul ve sınıf yönetimi açısından politeknik felsefenin görüşleri şu biçimde oluşmuştur. Eğitim üretim içindir anlayışına dayalı olarak okul bir üretim merkezi işlevi görmektedir. Ceza eğitici nitelik taşımalıdır (Canbaz, 1998, s. 12). Okulun yaşama ve üretime yaklaştırılması temel amaçlardan biridir (Topses, 2006, s. 40).

Politeknik eğitim şu temel ilkeleri benimsemektedir (Sönmez, 2006, ss. 79-80, 108):

• Uygulama ve kuram arasındaki bütünlük sağlanmalıdır.
• Okul bir endüstri kurumu gibi üretim merkezi olmalıdır.
• Kolektif bilincin oluşturulması için birlikte çalışma ve üretimde bulunma etkinliklerine yer verilmelidir.
• Kişilik eğitimi önemsenmelidir.
• Diyalektik akıl yürütme öğretilmelidir.
• İdeolojik eğitim yapılmalıdır.
• Beden ve sanat eğitimi yapılmalıdır.
• Politeknik eğitimde ölçme ve değerlendirme öğrencinin diyalektik akıl yürütmenin kullanıp kullanmadığının, üretime katkısı, kolektif çalışma gücü ve topluma katkısı gibi konuları içermelidir.

Politeknik anlayış daha sonraları Batı ve Doğu toplumlarda destek bulmuştur. Ancak bu uygulamalar Marksist uygulamalar değildir. Kapitalist toplumlardaki politeknik eğitimler, genelde uygulama ağırlıklı eğitim süreçleri ile iş yaşamına benzetilmiş ortamlarda iş eğitimi odaklı eğitim etkinlerini kapsamaktadır (MOE, 2007).

Kaynak: Eğitim Felsefesi, s. 63-64 T.C. ANADOLU ÜNİVERSİTESİ YAYINI NO: 3661 AÇIKÖĞRETİM FAKÜLTESİ YAYINI NO: 2489