Felsefenin İslam dünyasındaki durumu, Selçuklu ve Osmanlı Türkleri için de geçerlidir. Özellikle Osmanlı döneminde felsefeye ilişkin açık tartışmalar her dönem önemle yapılmıştır. Osmanlı düşünürlerinin felsefeden ne anladıkları ve onu nasıl tanımladıkları ve nasıl kullandıklarını, onların bakış açılarıyla ele alıp değerlendirmek, teorik düşünce anlayışlarının resminin oluşmasında etkili bir yoldur.

İTİKAT

Osmanlı düşünürlerinin felsefe karşısındaki tutumları, evren tasavvurlarını temellendirdikleri değer dizilerinin hiyerarşik yapısından kaynaklandığı açıktır. Değer hiyerarşisinin tepesinde, itikada ilişkin değerler yer aldığından, sonraki değerlerin yerleri tepedeki değere göre belirlenmiştir.

İlim anlayışı çerçevesinde yeri belirlenen felsefenin konumu, olumsuz yaklaşımlara rağmen kötü değildir. İtikadın dayandığı değerlere ve ilkelere saldırmadıkları ve felsefeyle uğraşanları inançları konusunda şüpheye düşürmediği sürece, felsefeyle uğraşmak sakıncalı görülmemiştir.

TASAVVUF

Tasavvuf konusunda da felsefeye karşı gelişen olumsuz tutuma benzer bir durum ortaya çıkmıştır. Olumsuz tutuma rağmen, felsefenin, tasavvufun düşünce yapısının önemli bir bölümünü oluşturduğu açıktır. Tanrı ve onun sıfatları, varlık, varlık tabakaları, evrenin yapısı, insanın oluşumu, bilgi, bilme yetenekleri, bilginin kaynağı, bilgi türleri, mantık, ilim tanımları ve sınıflamaları gibi ana konular İslam dünyasında salt felsefe sorunlarıdırlar.

Söz konusu sorunlarla ilgili tartışmalarda felsefi bir tutumun uygulandığı görülmektedir. Belki de sorun, felsefe yapmak için felsefe değil, inancın bazı sorunlarını tartışarak felsefe yapmış olmalarıdır.

Felsefe ilimlerin bir dalı olarak tanımlandığından, teorik düşünceyi tümüyle temsil etmemiştir. Teorik düşünceyi en iyi temsil eden, bilgi ve ilim anlayışları olmuştur.

Dönemin önemli düşünürleri:

• Taşköprülüzade
• Kınalızade
• Katip Çelebi

Kaynak: TÜRKİYE’DE FELSEFENİN GELİŞİMİ I, s. 3-4, T.C. ANADOLU ÜNİVERSİTESİ YAYINI NO: 2456 AÇIKÖĞRETİM FAKÜLTESİ YAYINI NO: 1428