Ferdinand Tönnies Kimdir?

Ferdinand Tönnies 26 Temmuz 1855 ila 9 Nisan 1936 yılları arasında yaşamış Alman sosyologdur.

Ferdinand Tönnies Almanya’da bir çiftçinin oğlu olarak doğmuş; filoloji, felsefe, teoloji, arkeoloji ve sanat tarihi eğitimi almış, Kiel Üniversitesinde akademisyen olarak çalışmıştır. En önemli eseri 1887 yılında yayınlanan Cemaat ve Cemiyet (Gemeinschaft und Gessellschaft) çalışmasıdır. Ağırlıklı olarak toplumsal değişme, suç ve intihar olgularıyla ilgilenmiş olan Tönnies, sosyolojinin kurucularından biri olarak kabul edilmektedir.

En bilinen eseri Gemeinschaft und Gesellschaft’ta toplulukları cemaat ve cemiyet olmak üzere ikiye ayıran Tönnies cemaat toplumunu organik olan olarak tanıtır. Bu bağlamda aile ilişkileri önemsenmiş, kır ve geleneksel yaşam yoğunlaşmıştır. Cemiyet toplumunda ise bütün yapı ekonomizm üzerine inşa edilmiştir. İnsanlar metaya dönüşmüştür. İlişkiler soğumuş ve çıkar ön plana çıkmıştır. Cemiyet toplumun da ciddi sorunlar baş gösterir. Bu teorisi; özünde Emile Durkheim’ın dayanışma kavramıyla benzerlikler gösterir.

Sosyolojinin kurucuları arasında yer alan Tönnies, doğa bilimleri ile kültür bilimleri arasında kesin bir ayrım yapan Alman düşünce geleneğinden etkilenmiş ve pozitivizmin toplum anlayışını eleştirmiştir.

Tönnies sosyolojinin uğraş alanını aktif insan özneler arasındaki etkileşim biçimleri olarak tanımlayarak sosyolojiyi diğer disiplinlerden, özellikle biyoloji ve psikolojiden ayırmaya çalışmıştır. O da çağdaşları gibi dönemin endüstrileşme ve kentleşme gibi önemli olgularını irdelemekle ilgilenmiştir. Özellikle geleneksel toplumlarla yeni ortaya çıkan kentsel-endüstriyel toplumları toplumsal ilişki ve etkileşimdeki farklılıklar açısından incelemeye çalışmıştır.

Tönnies sosyolojiyi önce Genel Sosyoloji ve Özel Sosyoloji olmak üzere iki alana ayırmış, daha sonra bu alanları da alt alanlara ayırmıştır.

Genel sosyoloji, bütün insan ilişkilerini bir bütün olarak ele alan sosyolojidir. Genel sosyoloji:

1. Evrim sürecinde biyolojik açıdan insanı ve diğer biyolojik organizmalarla ilişkisini inceleyen Sosyal Biyoloji,
2. Kültürü üreten insanı inceleyen Sosyal Antropoloji ve
3. İnsanların öznel eylemlerini ve grupların iç işleyişlerini inceleyen Sosyal Psikoloji olmak üzere üç alt alana ayrılır (Tönnies, 2002:4).

Özel sosyoloji de Tönnies’e göre üçe ayrılmaktadır. Bu alt alanlar Saf/Teorik Sosyoloji, Ampirik Sosyoloji (Sosyografi) ve Deneysel Sosyolojidir.

Tönnie sampirik düzeydeki çalışmaların da uygulamalı sosyolojinin teorik çalışmalarının da bir kavram sistemine ihtiyacı olduğunu düşünür ve bu kavram sistemlerini oluşturma, yani kavramsal tanım ve açıklamalar yapma görevini de saf /teorik sosyolojiye verir. Saf/teorik sosyoloji toplumun nispeten durağan bir görünüşünü sunarken uygulamalı sosyoloji toplumsal değişimle ilgilenir (Heberle, 1973: 49).

Tönnies’e göre saf/ teorik sosyoloji ideal tip kavramlarından ve statik, durağan haldeki toplumsal varlıklardan (social entities-sozialewesenheiten) oluşan bir mantıksal sistemdir. Bu sistemin temel taşları ideal tip ile doğal irade ve rasyonel iradeye dayanan cemaat ve cemiyet kavramlarıdır. Matematiğin gerekli olduğu diğer alanlar gibi böyle bir sisteminde ampirik sosyal olguların tanımlanmasını ve anlaşılmasını gerektirdiğini belirten Tönnies, teorik sosyolojiyi beş alana ayırmaktadır (Tönnies, 2002:4).

İLGİLİ KONULAR:

• Ferdinand Tönnies: Gemeinschaft ve Gessellschaft