Ahlak Felsefesi
Ahlak felsefesi nedir sorusuna şöyle cevap vermek mümkündür: Ahlak felsefesi, insan yaşantısındaki değerler, kurallar, yargılar ve temel düşüncelerle ilgilenen; en genel anlamıyla, insan yaşantısının ahlaki boyutunu ele alan ve değerlendiren; insan davranışlarını ve bu davranışların doğru mu, yanlış mı; iyi mi, kötü mü olduğu sorgulayan felsefe disiplinidir.
Ahlak, Arapçadan Türkçeye geçen ve Türkçede; bir toplum içinde kişilerin uymak zorunda oldukları davranış biçimleri ve kuralları anlamına gelen bir kavramdır. Genel anlamda ahlak ise toplum içinde oluşan geleneklerin, değerlerin ve kuralların oluşturduğu; herhangi bir bireyin, herhangi bir grubun ya da bütün toplumun doğru veya yanlış, iyi veya kötü davranışlarını belirleyen, yönlendiren ve şekillendiren sistemsel yapıya verilen addır.
Ahlak, tek bir yapıya bağlı kalmak zorunda değildir. Bu bağlamda; iş ve aile ortamında, siyaset arenasında ve hatta yaşamın bütün alanlarında ahlaktan söz edilebilir. İşte ahlak felsefesi, ahlaktan söz edilebilecek bütün alanlarda, ahlakı açıklamaya ve değerlendirmeye çalışan felsefi soruşturma dalıdır.
AHLAK FELSEFESİ NEDİR?
İnsan, tek başına değil doğa ve toplumla birlikte var olan ve yaşayan varlıktır. “Topluluk ve doğayla olan ilişkiler nasıl olmalıdır?” sorusu, öncelikle ahlaki bir sorudur.
Ahlak, genel olarak insanın bir başka insana, gruba veya canlı ve cansız varlıklara yönelik eylemlerinden ve doğayla olan ilişkilerinden ortaya çıkan, bu ilişkileri düzenlemek amacıyla geliştirilen ilke ve kuralları ifade eder. İnsan veya başka bir varlığa yönelik her tür düzenleme, ahlaki boyut taşımaktadır. Hukuk ve din kuralları ahlaki bir kaygı taşımakta; huzur, mutluluk ve iyilik sağlama kaygısı içermektedir. Örneğin yalan söylemek, can veya mala zarar vermek; ahlaken, hukuken ve dinen doğru kabul edilmeyen davranış biçimleridir.
Tüm toplumlarda ahlak kuralları mevcuttur. Geçmişten günümüze ahlak sistemi olmayan herhangi bir toplumdan söz edilemez; daha doğrusu aralarındaki ilişkiyi düzenleyen ilke ve kuralları geliştirmeksizin, iyilik ve güzellik anlayışı olmaksızın bir toplum oluşamaz. Etik, felsefenin ahlakla ilgilenen ve ahlaki ilkeler üzerine düşünceler yürüten dalıdır. Ahlaki eylemin ve iyiyle kötünün ne olduğunu, irade ve seçmenin ahlaki eylemle ilişkisini, ahlaklı ve erdemli bir yaşayışın hangi ögeleri taşıdığını araştıran felsefe alanıdır.
Bir felsefe sistemi olarak etiğin görevi yeni bir ahlak sistemi geliştirmek ve buna uyulmasını sağlamak değil ahlaki ilişkiler üzerinde düşünmek ve görüş elde etmektir. Felsefede ahlakla ilgili birçok konu üzerinde tartışılmış ve birbirinden farklı görüşler ileri sürülmüştür. Ahlak felsefesinin temel sorunları arasında öne çıkanlar; iyilik ve kötülüğün ölçütü, özgürlük ve sorumluluk ilişkisi ve evrensel bir ahlak yasasının olup olmadığıdır.
AHLAK FELSEFESİNİN KONUSU
- Ahlak felsefesi, insan eylemlerini ve bu eylemlerin dayandığı ilkeleri konu alan felsefi disiplindir.
- Ahlak felsefesi; ahlak alanında hakim olan ilkeleri, “iyi”nin ve “kötü”nün ne olduğunu, ahlaklılığın ne anlama geldiğini sorgular.
- Ahlak felsefesi, ahlak hayatı üzerinde sistemli bir biçimde düşünme ve soruşturmadır.
Her bilgi dalının kendine özgü kavramları ve özel terimleri vardır. Ahlak felsefesinin de “iyi”, “kötü”, “özgürlük”, “erdem”, “sorumluluk”, “vicdan””, “ahlak yasası”, “ahlaki karar”, “ahlaki eylem” gibi kendine özgü kavramları vardır.
AHLAK ve ETİK ARASINDAKİ FARK
Ahlak (moral), birey ve toplum tarafından benimsenmiş, insan yaşamına yön veren kurallar topluluğudur. Bunların bir toplumsal olgu olarak yaşanmasına ahlaklılık (moralite) denir.
Ahlak kuralları, bir kişi, grup ya da toplum için belirli bir zamanda ve yerde geçerli olan değer yargılarıdır. Ahlak kuralları öznel ve görecelidir.
Ahlak ve ahlak felsefesi (etik) birbirinden farklı kavramlardır. Etik, ahlakı felsefi açıdan inceleyen ve açıklayan felsefi disiplindir. Ahlakın ne olduğunu, ahlakı davranışın nasıl oluştuğunu, iyi ve kötü davranışların nedenini inceler. Yani etik, insan davranışlarının ahlaki özünü ve yapısını inceler.
Ahlak olgusal ve tarihsel olarak yaşanan bir şeyken etik, bu olguya yönelen felsefi disiplinin adıdır. Yani ahlak iyi ve kötü davranışların pratikteki değeri, etik ise iyi ve kötü davranışın teorisi şeklinde tanımlanır.
Etiğin görevi, herhangi bir türde ahlak geliştirmek ve bu ahlaka uyulmasını öğütlemek değil; tersine, ahlaki olgular hakkında genel bir görüş elde etmektir.
İlgili konular:
- Ahlak felsefesinin temel kavramları nelerdir?
- Yargı, değer yargıları, ahlaki yargılar ve din yargıları
- Erdem ile yaşamın ilişkisi
- Erdem etiği
- Uygulamalı etik
- Ahlak felsefesinin temel soruları nelerdir?
- Bazı filozofların ahlak anlayışları
- Immanuel Kant ve ödev ahlakı
- Immanuel Kant’ın ahlak felsefesi
- Sokrates ve ahlak felsefesi
- Platon ve ahlak felsefesi
- Farabi ve ahlak felsefesi
- Spinoza ve ahlak felsefesi
- Ahlak felsefesinin temel kavramları
- Ahlaka dair felsefi yaklaşımlar
- Olgu-Değer İlişkileri Bağlamında Ahlak Felsefesi
- Ahlak Felsefesinin Varlık Felsefesiyle İlişkisi
- Ahlak Felsefesinin Bilgi Felsefesiyle İlişkisi
- Ahlak Felsefesinin Estetikle İlişkisi
- Ahlak Felsefesinin Siyaset Felsefesiyle İlişkisi
Hazırlayan: Sosyolog Ömer YILDIRIM
Kaynak: Ömer YILDIRIM’ın Kişisel Ders Notları. Atatürk Üniversitesi Sosyoloji Bölümü 1. Sınıf “Felsefeye Giriş” ve 2., 3., 4. Sınıf “Felsefe Tarihi” Dersleri Ders Notları (Ömer YILDIRIM); Açık Öğretim Felsefe Ders Kitabı