Aulus Cornelius Celsus Kimdir?
Aulus Cornelius Celsus MÖ 25 ila MS 50 yılları arasında yaşadığı düşünülen Romalı bilgin ve tıp doktorudur.
Eski çağların en önemli tıp kitaplarından birini yazdığı yönünde kabul gören Celsus, geniş tıbbi çalışmaları ile bilinmektedir.
Bahsi geçen tıp kitabı De Medicina, Celsus’un yazdığı genişçe bir ansiklopedinin günümüze ulaşan tek kısmı olarak düşünülmektedir. De Medicina Roma dünyasında diyet, eczacılık, cerrahi ve bağlantılı bilgiler açısından, medikal bilgilerin bilinen en iyi ana kaynaklarından birisidir. Ansiklopedisinin kayıp parçalarını içeren ciltleri tarım, hukuk, söz bilimi, ve askeri sanatlar alanında olduğu düşünülmektedir. İnsan cildi bozukluklarını sınıflandırmıştır.
Celsus ile ilgili bilgilerimiz, yalnızca Ârtes (“Sanatlar”) adıyla kendisinin derlediği bir ansiklopedinin tıpla ilgili bölümünden kaynaklanmaktadır. Aristokrat kökenli bir aile olan Cornelli ailesinin çocuğu olan Celsus’un nerede ve ne zaman doğduğu kesin olarak bilinmemekle beraber, bugünkü Fransa’nın güneyinde Narbonne’da doğduğu ve imparator Tiberius döneminde (MÖ 25 MS 50) yaşadığı sanılmaktadır.
Retorik, felsefe, hukuk, askerlik, tarım ve tıpla ilgili bu geniş kapsamlı yapıtın günümüze değin gelebilen sekiz bölümlük De Medicina (“Tıp Üzerine”) adlı kısmı, Papa V. Nicholas (1397-1455) tarafından bulunmuş ve 1478’de basılmıştır. Bu yapıtın sunuş bölümünde, Celsus tıp tarihini ele alarak, geçmiş çağların seksen ünlü isminden söz eder. Ardından gelen sekiz bölümün ilkinde sağlık bilgisi, besin bilgisi, eczacılık, cerrahi, vb gibi konular, ikinci bölümde hastalıklara genel bir bakış, üçüncü ve dördüncü bölümlerde de değişik hastalıkların incelenmesi yer alır. İlaç ve dozlarının ele alındığı beşinci ve altıncı bölümleri, genel cerrahiye ayrılmış yedinci bölüm izler. Son bölümde doku bilgisine ilişkin bilgiler verilir.
Rönesans döneminin Avrupa’sında en tanınmış bilimsel yapıtlardan biri olan De Medicina’da kalp ve akıl hastalıkları ele alınmış; ateş, ağrı, kızarıklık ve kabartı, iltihaplanmada kesin belirtiler olarak vurgulanmıştır. Ayrıca, vücudun diğer bölümlerinden alınan deri parçalarıyla yüzde yapılan plastik cerrahi ameliyatlar tarif edilmiş, kanayan bir atardamarın bağlanmasından, mesaneden taş çıkarılmasına değin çeşitli cerrahi teknikler ayrıntılı bir biçimde işlenmiştir.
Celsus bir yandan yapıtının zengin içeriğinden dolayı “Romanın Hippokrates’i” diye övülürken, bir yandan da hekimliği bile sorgulanan, katkısı Yunan tıbbının bilgilerini özetleyip aktarmakla sınırlı bir ansiklopedisi olarak da değerlendirilmiştir. Dönemin hiçbir yazarı tarafından Celsus’un adından söz edilmemiş olması bu ikinci savı güçlendirse de yapıtının 50’nin üstünde basımıyla 19. yy sonlarına değin Avrupa’daki tıp okullarında zorunlu olarak okutulacak kadar değerli oluşu, Celsus’un bilime katkısının önemli bir kanıtıdır.
Hazırlayan: Sosyolog Ömer YILDIRIM
Kaynak: Ömer YILDIRIM’ın Kişisel Ders Notları. Atatürk Üniversitesi Sosyoloji Bölümü 1. Sınıf “Felsefeye Giriş” ve 2., 3., 4. Sınıf “Felsefe Tarihi” Dersleri Ders Notları (Ömer YILDIRIM); Açık Öğretim Felsefe Ders Kitabı