William James kimdir?
William James pragmatizmin kurucusu olan ABD’li filozoftur.
İrlanda asıllı zengin bir göçmen ailenin çocuğu olan William James’in çocukluğu Avrupa’da seyahatlerle geçti. Önceleri düzenli bir öğrenim göremedi. Sonradan Harvard Üniversitesinde tıp ve doğa bilimleri eğitimi gördü. 1869’da tıp doktoru, 1885vde Harvard Üniversitesinde profesör oldu. Burada fizyoloji, biyoloji, felsefe ve psikoloji dersleri verdi.
James’in ilk önemli eseri “Psikolojinin Prensipleri”dir (1890). Felsefi sistemin esaslarını ise “Pragmatizm” (1907) adlı kitabında ortaya koymuştur. Felsefi görüşü pratiklik, faydalılık ve verimlilik kavramlarına dayanmaktadır.
James’e göre bilgi, kişilik, bilinç, gerçek düşünce gibi şeyler faydalılık, verimlilik, pratiklik ölçüsüyle değerlendirilir. Mühim olan teori değil, iş ve uygulamadır; hayatta var olan, uygulanabilen ve bir etki meydana getiren şey gerçektir. Zihnen ve soyut olarak ne kadar doğru olur veya görünürse görünsün pratiği olmayan ve hayatta bir etki meydana getirmeyen şey bir değer ifade etmez ve gerçek de sayılmaz.
Amerika’daki ilk psikoloji laboratuvarını oluşturmuş olan William James, “sonuçlar nelerdir?” diye sormakta ve düşüncenin yüzünü, eylem ve geleceğe yöneltmektedir. Nitekim James, yaşamı doğrudan ilgilendiren somut olgulara, eylemlere, insanın yaşamını şimdi ve yakın gelecekte doğrudan etkileyen güç ve eyleme önem vermiştir. O, yararlılıkla, yalnızca bireyin maddi ihtiyaçlarının karşılanmasını değil, aynı zamanda insanın ve toplumun gelişmesine katkıda bulunan her şeyi anlatmak ister. Bu anlamda din, James’e göre, tümüyle doğrudur ve din konusunda, dinin sonuçlarına bakarak yargıda bulunmak gerekir. O, dinin metafizik bir değere sahip olup olmadığını bilmediğini söyler. Fakat din, her durumda yararlı bir varsayımdır.
İlgili Konular:
- Doğruluk ve yararlılık ilişkisi
- Bir süreç olarak gerçeklik ve radikal ampirizm nedir?
- Wiliam James’in pragmatizm anlayışı
Hazırlayan: Sosyolog Ömer YILDIRIM
Kaynak: Ömer YILDIRIM’ın Kişisel Ders Notları. Atatürk Üniversitesi Sosyoloji Bölümü 1. Sınıf “Felsefeye Giriş” ve 2., 3., 4. Sınıf “Felsefe Tarihi” Dersleri Ders Notları (Ömer YILDIRIM); Açık Öğretim Felsefe Ders Kitabı
