Victor Kraft Avusturyalı bir filozof ve kütüphanecidir. Kendisinin de vurguladığı gibi, Viyana Çevresi‘nin “Ortodoks olmayan” bir üyesiydi ve İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra Avusturya’da bilimsel felsefeyi yeniden canlandırmaya çalışmıştı.

Victor Kraft 4 Temmuz 1880’de Avusturya’nın Viyana kentinde doğdu. Hem babası hem de anne tarafından dedesi öğretmendi. 1899 yılında matura (üniversiteye giriş için genel yeterlilik) aldı ve öğretmen olma niyetiyle Viyana Üniversitesinde coğrafya ve tarih bölümlerine kaydoldu. Burada ekonomi, jeoloji ve botanik derslerine katıldı.

Kraft felsefe ile ilk kez Viyana Üniversitesi Felsefe Topluluğu‘nun bir üyesi olarak ve özel düşünce çevrelerinde tanıştı. Victor Kraft 1903 yılında “Dış Dünyanın Bilgisi” (Die Erkenntnis der Außenwelt) başlıklı doktora tezini tamamladı. Ertesi yıl Berlin’de bir sömestr boyunca Wilhelm Dilthey, Georg Simmel, Carl Stumpf ve Heinrich Wölfflin ile çalıştı. Dünya Kavramı ve Bilgi Kavramı (Weltbegriff und Erkenntnisbegriff) adlı kitabıyla 1914 yılında üniversite düzeyinde ders verme hakkını (venia legendi) elde etti. “Yüksek lisans” için danışmanlığını psikolog ve filozof Friedrich Jodl ve filozof Alois Höfler yapmıştır.

Kraft’ın başlangıçtaki akademik kariyer yapma niyeti hem Jodl hem de filozof Laurenz Müllner tarafından boşuna olarak değerlendirildi ve bu da Kraft’ı Viyana Üniversitesi kütüphanesinde iş aramaya yöneltti. Sonunda ulusal kütüphaneci (Generalstaatsbibliothekar) pozisyonuna ulaştığı tam zamanlı bir işte çalışmasına rağmen, felsefe alanındaki çalışmalarına devam etti.

Victor Kraft 1924’te Viyana’da profesörlüğe başvurdu, ancak siyasi nedenlerle bu pozisyon başka bir adaya verildi (Stadler 2001, 522 vd). Kraft sadece doçentlik unvanı aldı. Bu başvuru için yazdığı ve 1925’te yayımlanan Bilimsel Yöntemin Temel Formları (Die Grundformen der wissenschaftlichen Methoden) adlı kitapta Kraft hipotetik-tümdengelim yönteminin ana hatlarını çizdi. Kitabın tamamen gözden geçirilmiş ikinci baskısı 1973 yılında yayımlanmıştır.

Victor Kraft kimdir?

Kraft, 1903’ten itibaren ontolojik realizme dayalı bir epistemolojiyi savunmuştur. Gerçekçiliğin mantıksal olarak kanıtlanabileceğini iddia etmemiş, ancak bunun idrakin düzenliliğini açıklamak için (tümevarımsal) bir çıkarım olarak kurulduğunu ileri sürmüştür. Bilim felsefesinde hipotetik-tümdengelim yönteminin savunucularındandır. İlginçtir ki Victor Kraft, metodolojik iddialarını kanıtlamak için fen bilimleri ve beşeri bilimlerden çok sayıda açıklayıcı örnek kullanmıştır.

Victor Kraft, Viyana Çevresi’nin mantıksal-ampirist inancına karşı, değerlerin ve etiğin analizinin felsefi analiz için uygun bir konu olduğunu iddia eden tek üyesiydi. Ayrıca, ahlak için göreceli olmayan bir temel sağlamak amacıyla ampirik bilimlerden, özellikle psikolojiden ve felsefi analizden elde edilen bilgileri birleştirmiştir.

Tarihsel açıdan bakıldığında, Victor Kraft‘ın başlangıçtaki duruşunu terk etmeden yetmiş yılı aşkın bir süre boyunca yayın yapması özellikle dikkat çekicidir. Karl Popper ve Paul Feyerabend üzerindeki etkisi özellikle önemlidir. En önemli eserleri Erkenntnislehre (Bilgi Teorisi, 1960), Grundformen der wissenschaftlichen Methoden (Bilimsel Yöntemin Temel Formları, 1925, ikinci baskı 1973) ve Foundations for a Scientific Analysis of Value. Aynı zamanda The Vienna Circle: the Origin of Neo-Positivism (1951, İngilizce baskısı 1969) adlı çığır açan monografisinin yazarı olarak da bilinmektedir.

Yazar: Sosyolog Ömer Yıldırım