Gündelik Bilgi Nedir?

Gündelik bilgi, adından da anlaşılacağı üzere gündelik yaşamın içinde geçerli olan ve kazanılan, insanın pratik ihtiyaçlarını en kolay ve kısa yoldan karşılamak düşüncesi ile ortaya çıkan bilgi türüdür.

Birey, doğal ve toplumsal olmak üzere iki dünyada yaşamaktadır. Birey bu iki dünyadaki varlıklar hakkında bilgi edinirken duyu ve algılarını kullanır. Birey bu bilgileri herhangi bir neden sonuç ilişkisi ya da yönteme dayanmadan doğrudan kendi algıları ve sezgilerine göre elde etmişse, bu tür bilgilere gündelik bilgi denir.

Gündelik bilgi, bireyin günlük yaşamında kullandığı işlevsel yönü olan bilgilerdir. Gündelik bilgiler, kendi ölçütleri içinde geçerliği, doğruluğu ve yaşamı kolaylaştıran özellikler taşısa da, öznel algı ve sezgilere dayandığı için bilimsel bilgi olma niteliği taşımamaktadır. Başka bir ifadeyle gündelik bilgiler, akıl ve deney temelli sonuçlardan yola çıkılarak varılan genellemeleri içermemektedir. Bu bakımdan gündelik bilgiler, nesnel, gözlemsel, deneysel, neden-sonuç ilişkili ve genel geçer özellikler taşımaz.

GÜNDELİK BİLGİ ÖRNEKLERİ

İnsan varoluşunun başından bu yana insanlar gündelik bilgileri kullanarak yaşamlarını kolaylaştırmışlardır.

Örneğin, tahtanın suda yüzebildiğini defalarca gözlemlemeleri ve deneyimlemeleri sonucunda, tahtanın neden suda batmadan yüzdüğünü açıklayamasalar da tahtanın keşfettikleri batmama özelliğini kullanarak tahtadan tekneler yapmış, bu tekneler ile ırmakları, gölleri ve denizleri aşmışlar, hayatlarına pratik değer katmışlardır.

Tahtanın suda batmadığını gündelik deneyimle gözlemleyen insanoğlu, bu bilgiden yola çıkarak sandallar üretmiştir.

Bir başka örnekte, yeşil elmanın ekşi olduğunu birkaç defa gözlemleyerek veya deneyimleyerek “Yeşil elmalar ekşidir.” genellemesine ulaşmışlardır. İşte bu genellemede ortaya konan bilgi de gündelik bilgidir.

Gündelik bilgide insan deneme yanılma yoluyla birtakım genellemelere ulaşır.

Bir başka örneğe de bakacak olursak, mesela “Papatya çayı öksürüğe iyi gelir.” bilgisine de bu gözlemler ve deneyimler sonucunda ulaşırız. Papatya çayının öksürüğe neden iyi geldiğini ne çayı tüketen ne de çayın tüketilmesini öneren kişi bilmektedir; fakat ortada, papatya çayının öksürüğe iyi geldiği bilgisi mevcuttur ve bu bilgi hem öğrenilme yoluyla hem de pratik yaşama fayda sağlaması nedeniyle gündelik bir bilgidir.

Bir başka örnekle konuyu pekiştirelim: İnsan, bulutların yoğunlaşması ve havanın kararması sonucunda yağmur yağdığını gözlemler. İşte insan, havanın karardığını ve bulutların yoğunlaştığını gözlemlediğinde şemsiyesini alarak sokağa çıkması gerektiğini öğrenir. Bu da bir gündelik bilgi örneğidir.

Kaynak: Atatürk Üniversitesi Sosyoloji Bölümü 1. Sınıf “Felsefeye Giriş” ve “Sosyolojiye Giriş” Dersleri Ders Notları (Ömer YILDIRIM); Diğer Ders Notları (Ömer YILDIRIM)