Paul Ricoeur ya da tam adıyla Jean Paul Gustave Ricoeur, 27 Şubat 1913 ila 20 Mayıs 2005 tarihleri arasında yaşamış olan ve çalışmaları birçok dile çevrilerek yayımlanan, yirminci yüzyılın en seçkin Fransız filozoflarından birisidir.

Paul Ricoeur, Fransa’nın Valence kentinde doğdu. Annesi onun doğumundan kısa bir süre sonra ölürken babası da gene birkaç yıl sonra 1915’te Marne Savaşı’nda öldü. Bu nedenle Ricoeur ve kız kardeşi büyükanne, büyükbaba ve teyze üçgeninde, bu akrabalarınca büyütüldüler.

Ricoeur, bir savaş yetimi olduğundan eğitim masrafları Fransız hükûmeti tarafından karşılanarak önce 1932’de Rennes Üniversitesinden mezun oldu. Eğitim hayatına Sorbonne’da yüksek lisans (1935) derecesi alarak devam etti. Ricoeur, İkinci Dünya Savaşı patlak verdiğinde Almanya’da çalışmalarını sürdürüyordu. 1939’da Fransız ordusunda hizmete çağrıldıktan kısa bir süre sonra burada yakalandı ve savaşın geri kalanını Almanya’daki esir kamplarında geçirdi. Bu kamplarda bir şekilde Karl Jaspers’in çalışmalarını incelemeyi ve Husserl’in “Ideas I” isimli yapıtının bir çevirisini hazırlamayı başardı.

Esir kampından kurtulduktan sonra Sorbonne’daki doktorasını tamamlayan Ricoeur, Strasbourg Üniversitesinde (1948-56) Jean Hyppolite’nin yerini alacağı profesörlük görevine ve Paris Üniversitesinde (1956-70) profesörlük titrine sahip olmadan önce bir dizi kurumda görev yaptı (1933–48). Öyle ki Amerika Birleşik Devletleri’ndeki Chicago Üniversitesi (1971–91) dâhil olmak üzere çeşitli okullarda akademisyen olarak çalıştı.

Ricoeur, uzun süren akademik kariyeri boyunca çok çeşitli konularda çalışmalar yürüttü. Bu çalışmaların arasında birçok kitabın yanı sıra beş yüzden fazla makale de yer almaktaydı. Akademik çalışmalarının yanında, özellikle bir sosyal ve politik eleştirmen sıfatıyla da bir entelektüel olarak oldukça bilinir bir düşünürdü. Bu popülaritesi nedeniyle 2013 senesinde, yani doğumunun yüzüncü yılında, Paris’teki bir meydana onun adı verildi.

Ricoeur 2004 yılında Kongre Kütüphanesi tarafından Kluge Ödülüne layık görüldü. Kluge Ödülünün mali değeri Nobel ile aynıdır. Fakat Kluge Ödülü, Nobel Ödülü kapsamında değerlendirilmeyen tarih, felsefe, siyaset, antropoloji, sosyoloji, ilahiyat, sanat eleştirmenliği ve dil bilimi alanlarında büyük başarılar elde etmiş, dallar arası bir etki bırakabilmiş şahsiyetlerin ödüllendirilmesi amacını taşır.

RİCOEUR’UN FELSEFESİ

Ricoeur, fenomenolojinin sunduğu çelişkili yorumlar ile yapısalcılık ve post-yapısalcılık, hermenötik ve göstergebilim gibi çağdaş hareketler arasında arabuluculuk yapmaya çalıştı.

Hem Freudyen hem Marksist yorumlayıcı geleneğin hem olumsuz hem de olumlu varsayımların ve itirazların bir diyalektiğini içerdiği fikrini vurgulayarak, dil ve anlamın yorumuna odaklandı. Ayrıca, modern dil bilimsel ve eleştirel çözümleme geleneklerini İncil tefsiri tarihindeki çeşitli öncü Yahudi ve Hristiyan akımlarıyla ilişkilendirmeye çalıştı; bu, çalışmalarının çoğunun teolojik bir görünüm kazanmasına neden oldu.

Ününü, felsefede çok büyük ölçüde rasyonellik öncesi işaret ya da simgelerde içerilen anlamı yorumlamaktan oluşan hermeneutik yöntemi özgün bir biçimde geliştirmiş olmaktan alan Ricoeur, rakip kuramlardan uyumlu, sağlam ve yetkin bir sentez yarattı.

Hermeneutikten başka, Karl Jaspers ve Gabriel Marcel’in varoluşçuluğu ve Edmund Husserl’ın fenomenolojisiyle de uzun yıllar meşgul olan Ricoeur, “Sembol düşünceyi doğurur” derken, hermeneutiğin ilk ve temel öncülünü iyi bir biçimde ifade etmiştir.

Efsane, din, sanat ve ideolojinin sembollerinin felsefi yorum yoluyla açığa çıkarılabilecek mesajlar taşıdığını öne sürdü ve hermeneutiği, dolaylı anlamı yorumlama, görünüşteki anlamların gerisindeki gizli anlamları gözler önüne serme yöntemi olarak tanımladı.

Hazırlayan: Sosyolog Ömer Yıldırım