Biçimcilik (Formalizm) Nedir, Ne Demektir?

Biçimcilik nedir ya da formalizm nedir sorusuna şöyle cevap vermek mümkündür: Biçimcilik ya da formalizm, biçim‘i ya da form‘u öz‘den üstün tutan öğretilerin genel adıdır.

Antik Çağ Yunan düşünürü Aristoteles’in mantığında ve metafiziğinde, Alman düşünürü Kant’ın ahlak felsefesi anlayışında, gene Alman filozof Herbart’ın estetiğinde biçimcilik (formalizm) anlayışını görmek mümkündür.

Sanat alanında “sanat, sanat içindir” görüşü de biçimci bir görüştür; çünkü sanatsal biçimcilik‘i düşünsel öz‘e üstün tutar. Bu düşünceye göre, sanat, biçim‘dir.

Herbart da estetiğinde güzeli biçimde bulmaktadır. Burjuva toplumunun soyut sanat anlayışı, kübizm, gerçeküstücülük, dadaizm, pürizm, fovizm vb. hemen bütün sanat akımları biçimcidirler ve sanatın özsel niteliğini yadsıyarak biçim’i üstün tutarlar.

Biçimcilik geleneksel olarak sanat felsefesinde, bir sanat eserinin sanat eseri olmasını sağlayan ve değerini belirleyen özelliklerin yalnızca doğrudan duyumla (özel olarak görme veya işitme) erişilebilir olması anlamında biçimsel olduğu görüşüne atıfta bulunur.

İlgili konu: Formalist sanat kuramı

Bu tür formalist anlayışlar köklü bir geçmişe sahip olsa da yirminci yüzyılın sonlarına doğru öne çıkan formalizm karşıtı argümanlar, -örneğin Arthur Danto ve Kendall Walton’a göre bir sanat eserinin estetik özelliklerinin hiçbiri salt biçimsel değildir- birçok kişi tarafından belirleyici kabul edilmiştir. Yine de yirmi birinci yüzyılın başlarında formalizme olan ilgi ve formalizmin yeniden ele alınıp tartışılması söz konusu olmuştur.

Çağdaş tartışmalar hem “aşırı” hem de daha “ılımlı” görüşleri ortaya çıkarmıştır, ancak geleneksel açıklamalardan en kayda değer ayrılış sanatsal biçimcilikten estetik biçimciliğe geçiştir.

Hazırlayan: Sosyolog Ömer Yıldırım