Dışsalcılık (eksternalizm) nedir? Dışsalcı anlam kuramı

Dışsalcılık, John Locke’ın temellerini attığı öznelci anlam kuramlarına karşı çıkan ve anlamı “kafanın içinde” değil “dış dünyada” aramamız gerektiğini ileri süren anlam kuramıdır. Bu kuram bilgi felsefesi ve zihin felsefesi alanlarında ortaya çıkmıştır.

Dışsalcılık öğretisi inanmak, bilmek, düşünmek gibi tüm zihinsel edimler için geçerlidir. Dil felsefesi açısından önemli olan bu öğretinin anlam ve anlama açısından sonuçları vardır.

Bu görüşün önde gelen temsilcilerinden Hilary Putnam, bir sözcüğün anlamını ve o anlamın biri tarafından kavranmasını, salt kişinin zihninde olup bitenlerle açıklamanın olanaklı olmadığını savunarak Dışsalcı Anlam Kuramı’nın gelişmesine öncülük etmiştir. Putnam’a göre özellikle doğal türlere ilişkin sözcüklerimizin anlamları dünyanın durumuyla oluşur. Örneğin “su” sözcüğünün anlamı, bu sözcüğü duyduğumuzda zihnimizde oluşan imgeler ya da düşünceler ile değil, doğada bulunan su türünün kendisi tarafından belirlenir. Bunu savunmak için Putnam kurgusal bir “İkiz Dünya” yaratır:

İkiz dünyada her şey bizim dünyamız ile neredeyse aynıdır; aradaki tek fark ikiz dünyada içmeye ve yıkanmaya yarayan, deniz ve okyanusları oluşturan sıvının kimyasal yapısı H²O değil “XYZ” denen bambaşka bir yapıdır. Bu sıvı tüm işlevselliği ve dış görünümü açısından dünyamızın suyuyla aynıdır. Öyle ki bu suyun kimyasal yapısını bilmeyen biri ikisi arasındaki farkı göremez. İkiz dünyanın ikiz-Türkiye’sinde ikiz-Türkçe konuşulur ve onlarda da “su” adı bulunur. Ancak ikiz-Türk biri “su” sözcüğünü kullandığında buradaki kullanımın anlamı bizim kullandığımız “su” sözcüğü ile aynı anlama gelmez. “Su” sözcüğünün anlamı neye gönderme yaptığına da bağlıdır: Putnam’a göre ikiz dünyada “su” sözcüğü ile gönderme yapılan sıvı su değildir. Dolayısıyla “su” sözcüğünün anlamı salt bu sözcüğü kullananların kafalarından geçenlerle açıklanamaz. Yani yaşadığımız dünya sözcüklerimizin anlamlarını belirler.

Dışsalcılık öğretisi yalnızca “su” gibi doğal tür adları için geçerli değildir. Bu akımın önde gelen bir başka savunucusu olan Tyler Burge “masa”, “koltuk” gibi eşya adları, “artirit” gibi hastalık adları gibi doğal tür olmayabilecek başka tür terimlerin anlamları için de Dışsalcılık öğretisinin doğru olduğunu savunur. Bu tür terimlerin anlamlarını belirleyen dış dünya bu sefer doğa değil, sosyal dünyadır.

“Masa” sözcüğü gibi bir terimin anlamının belirlenmesinde Türkçe konuşan toplulukların oluşturduğu sosyal olgular rol oynar. Bundan dolayı Dışsalcılık öğretisinin sloganı şu olmuştur:

“Anlam kafada değildir.”

Sözcüklerin anlamları salt o sözcükleri kullananların kafasında olup bitenlerle değil dış dün- yada ne olup bittiğiyle de ilgilidir.

Kaynak: Dil Felsefesi, s. 28, T.C. ANADOLU ÜNİVERSİTESİ YAYINI NO: 2649 AÇIKÖĞRETİM FAKÜLTESİ YAYINI NO: 1615