Ekstremizm; aşırıcılık ya da aşırılıkçılık olarak da bilinen; bir davayı, fikri, kabulü ya da tutumu en uç hâliyle benimsenmek anlamına gelen bir ifadedir.

Ekstremizm sözcüğü etimolojik olarak Latince extremus, yani uç yada uçtaki anlamına gelen bir sözcükten türemiş olup siyaset düzleminde nesnel ve dolayısıyla da kaçınılmaz bir olgu niteliğine sahiptir.

Terim, esas olarak, toplumun hâkim tutumlarının çok dışında olduğu düşünülen bir ideolojiye atıfta bulunmak için siyasal veya dinî anlamda kullanılmaktadır. Bu bağlamda Aşırılıkçı görüşler tipik olarak ılımlı görüşlerle karşılaştırılır. Örneğin Batılı ülkelerde, İslam ya da İslamî siyasi hareketler üzerine çağdaş söylemlerde, aşırı ve ılımlı Müslümanlar arasındaki ayrım yaygın olarak vurgulanmaktadır.

Aşırılıkçılık yanlılarının dünyayı basit ve ayrıntılardan uzak bir şekilde siyah-beyaz, iyi-kötü, inanan-inanmayan şeklindeki Maniheist ikili karşıtlıklar üzerinden okudukları görülür.

Aşırılıkçılık yanlıları aynı zamanda gündelik hayata damga vuran sorunlar üzerine düşünürken, çoğu zaman komplo teorilerinden beslenirler ve kendilerine sunulan sabit bir fikre inanırken bu fikri paylaşmayanlar karşısında kendilerini ahlaki anlamda üstün bir yere koyma eğilimindedirler. Bu nedenle, aşırılıkçılık yanlılarının, kendi doğrularıyla çelişen görüşler ve tutumlar karşısında çoğu zaman saldırgan ve otoriter tepkiler sergiledikleri görülür. Hakikat üzerinde bir tür tekele sahip olduklarını düşünen aşırılıkçılık yanıları, kendi doğrularını başkalarına dayatma eğilimindedirler.

Siyasi Ekstremizm ve Dinci Ekstremiz

Siyasi ya da dinî farklı nitelikleri olan aşırıcılık günümüzde daha çok terörizm bağlamında ele alınarak ayrılıkçı veya farklı grup ve söylemleri işaret eden bir kavram olarak kullanılmaktadır. Bu çerçevede mevcut duruma karşı çıkışta ya da ona uymamada şiddetin araçsallaştırılması söz konusu olmakta ve uluslararası alanda şiddete varan aşırıcılık tabiri tercih edilmektedir.

Aşırılıkçı olarak algılanan politik gündemler arasında radikalizm, gericilik, köktendincilik ve fanatizm olduğu kadar aşırı sol siyaset veya aşırı sağ siyaset içinde de yer alır.

Siyasi ekstremizm

Siyasi ekstremizm, terör eylemlerinin yanı sıra, askeri darbe, devrim, devlet karşıtı söylevler, anayasal düzenin yıkılmasına yönelik çağrılar gibi eylemlerin de dâhil olduğu bir biçimde mevcut siyasal düzenin yıkılması ve yerine ilgili ideoloji doğrultusunda sol veya sağ nitelikli totaliter diktatörlüğün kurulması amacıyla gerçekleştirilen ekstremist eylemlerin tümüdür.

Dinci ekstremizm

Dinci ekstremizm ise savunucusu olduğunu ileri sürdüğü din veya mezhebin toplumun içindeki öteki din veya mezheplere nazaran üstünlüğünü içselleştirmiş bir düşünce yapısını ifade eder. Günümüzdeki dinci ekstremizm kimi araştırmacılara göre köktenci (fundamentalist) ve tarikatçı (sectarian) olmak üzere iki alt gruba ayrılmaktadır.

Derleyen: Sosyolog Ömer Yıldırım