Türk felsefe geleneğinde bilgi sorunu
Felsefenin temel sorunu olan bilgi, modern felsefe anlayışının temelini oluşturmaktadır. John Locke tarafından kurulduğu kabul edilen bilgi felsefesinin temel çerçevesini, zihinde bilginin meydana gelme sürecini açıklayarak, bilginin kökenini doğru olarak keşfetmek ve doğru bilginin özellikleri ile bilginin doğruluk şartlarının araştırılması çizmektedir.
Nermi Uygur’un belirttiği gibi, bilmenin hangi türünden sayılırsa sayılsın bilgiyi bilgi yapan nitelikler; bilgideki güvenilirliği sağlayan öğeler, neyin neden bilgi olmadığını belirleyen tutamaklar, bilginin doğrusunu yanlışından ayıran ölçekler, eskiden beri, bilginin ayracı denen sorunun değişik anlatımlarıdır.
Bilgi ayracı, felsefenin özellikle de bilgi felsefesinin ortak kavramlarından biridir (Uygur 1975, 75). Uygur’a göre, epistemologlar öteden beri, apaçıklık, sezgi, kendinden açıklık gibi ayraçlara büyük bir saygıyla yönelmişlerdir. Böyle bir adlandırmada da beklenti, bilginin, doğruysa doğruluğunu, yanlışsa yanlışlığını hiçbir araç gerektirmeksizin düpedüz göstermesidir (Uygur 1975, 76). Bilgi felsefesi bu sorunlar çerçevesinde gelişip serpilmiştir.
Türkiye’de felsefeciler, felsefeye giriş kitaplarında, felsefe tarihlerinde bilgi felsefesi üzerinde durmuşlardır. Ancak, yalnızca bu konuya ayrılmış kitap boyutlarında çok fazla çalışma yoktur.
Bilgi başlıklı ilk kitap Ersnt von Aster’in yazdığı ve Macit Gökberk’in çevirdiği Bilgi Teorisi ve Mantık (1945) adlı çalışmadır. İkinci çalışma, Hilmi Ziya Ülken’in Bilgi ve Değer (1965) adlı kitabıdır. Nermi Uygur, Bertrand Russel’ın Doğruluk Anlayışı (1963) adlı makalesi ile Kuram Eylem Bağlamı Çözümleyici Bir Felsefe Denemesi (1975) adlı kitabı alana ilişkin diğer çalışmalar arasındadırlar. Teo Grünberg’in Anlam Üstüne Bir Deneme (1970) ile Epistemik Mantık (1971) adlı çalışmaları da bu alanda öne çıkmaktadır. Teo Grünberg çizgisinde giden Arda Denkel, bütün çalışmalarını bilgi felsefesi üzerinde yapmıştır. Ömer Naci Soykan’ın birçok makalesi ve Betül Çotuksöken’in çeşitli çalışmaları bilgi felsefesiyle ilgilidirler. Son dönemlerde bu konuda yayınların sayısı artmaktadır.
İLGİLİ KONULAR:
- Takiyettin Mengüşoğlu’nun bilgi felsefesi anlayışı
- Teo Grünberg’in bilgi felsefesi anlayışı
- Arda Denkel’in bilgi felsefesi anlayışı
- Ömer Naci Soykan’ın bilgi felsefesi anlayışı
Kaynak: TÜRKİYE’DE FELSEFENİN GELİŞİMİ II, s. 14-23, T.C. ANADOLU ÜNİVERSİTESİ YAYINI NO: 2457 AÇIKÖĞRETİM FAKÜLTESİ YAYINI NO: 1429