Postmodernizm nedir?

16.10.2022

2.090

Postmodernizm, modernizm sonrası ya da modernizm ötesi anlamında kullanılmaktadır. Postmodernizm terimindeki post sözcüğünün Türkçe karşılığı ‘sonrası’ ve/veya ‘ötesi’ olarak ifade edilebilir. Bu anlamda postmodern durum modern sonrası bir toplumsal ve kültürel ortama işaret eder.

Postmodernizm olumlu ya da olumsuz anlamda modernizmden farklılaşan tüm siyasal ve toplumsal değişimleri, düşünsel ve kuramsal ürünleri ve kültürel pratikleri kapsayan bir formülasyondur.

Postmodernizm belli başlı kalıplaşmış bir ideoloji olmaktan çok, pozitivist anlayışa karşı, modernlik sonrası anlama, algılama, üretme ve tüketme anlayışı ile açıklanır. Postmodernizm modernizmin tam bir karşıtlığı ya da sonu olmaktan ziyade, eleştirel bir karşı duruşudur. Örneğin postmodern bakışa göre toplumu, Marksist yaklaşımın aksine üretim biçimleri değil; biçimlendirilmiş medya şekillendirmektedir (Giddens, 2006, s. 115).

Postmodern adını gerçek anlamda hak edebilecek bir felsefi düşünüş iklimi, asıl olarak İkinci Dünya Savaşının Batı toplumlarında yarattığı yıkıntı ve umutsuzluktan beslenmiştir denilebilir. Modern ve aydınlanmacı düşünürlerin insan aklına ve tarihsel ilerlemeye dair iyimserlikleri, yaşanan iki dünya savaşının yarattığı yıkım ve kaos ortamında insan aklının ve bilimlerin özsel ve köktenci bir eleştirisine yönelmiştir. Örneğin Marksizm aklın ve bilimlerin kime ve neye hizmet ettiğinin toplumsal ve politik bir eleştirisine odaklanmıştır. Buna karşın postmodern düşünür ve filozoflar ise aklın ve bilimlerin özüne ve neliğine yönelik daha köktenci bir eleştiriyle karşımıza çıkarlar. Postmodern düşünürler modern ve aydınlanmacı felsefenin özne, nesne, akıl, sistem, bilgi, bilim, doğruluk, birlik, bütünlük, evrensellik gibi bazı temel kavramlarına karşı eleştirel ve ironik bir yaklaşım ve mesafe içinde bulunurlar.

Postmodernizmin temel özellikleri şu başlıklar altında toplanabilir (Aydın, 2006):

Gerçeklik ve doğruluk: Kültüre, dilsel yapılara ve özneye bağımlıdır.
Nesnellik: İdeolojik bir kavramdır, güç, otorite ve iktidarların bir maskesidir.
Sürekli değişim: Değişmeyen hiçbir şey yoktur.
Odaksızlık veya çok-odaklılık: Ne kadar kültür varsa o kadar odak vardır.
Temelsizlik: Varlık, bilgi ve değerin dayandığı sarsılmaz bir temel yoktur.
Benlik: Evrensel bir benlik ya da insan imgesi bulunmamaktadır.
Yorumsamacılık: Her metin, farklı anlamlandırılmaya açık bir testtir.
Evrenselliğe karşı yerellik: Evrensellik, beyaz ırkın değerlerini dünyaya empoze etme aracıdır.
Toplum mühendisliği: Antidemokratik ve totaliter bir tutumdur.
Üst anlatılar: Baskıcı büyük öykülerdir.
Çoğulculuk: Tekçiliğe karşı çoğulculuğun yaygınlaştırılması gerekir.
Eklektizm: Her şey olur, her şeyden iki yüz elli gram almak gerekir.

Postmodern anlayış klasik üretim süreçleri ile örgütlenme modellerine de karşıtlık göstermektedir. Fordist üretim tarzı yerine modernizasyona bağlı olarak esnek çalışma, esnek uzmanlaşma gibi kavram ve anlayışların geçerli olageldiği görülmektedir. Bu gelişmeye bağlı olarak postmodern dünyanın yönetsel kimi özellikleri şu biçimde özetlenebilir:

Kurumlarda “işlevsel farklılaşma” yerini “farksızlaşma”ya bırakmaktadır.
Modern kurumların sınırları belliyken postmodern kurumlarda sınırlar daha belirsizleşmiştir.
İstihdam türleri yarı zamanlı istihdam, esnek çalışma gibi uygulamalarla değişmiştir.
Örgütlenme işlevsel gruplara göre değil, proje gruplarına göre şekillendirilmeye başlanmıştır (Gürsel, 2003, s. 346).

Ek bilgi: Fordizm Amerikan otomobil endüstrisinin öncüsü Henri Ford (1863-1947) tarafından ortaya koyulan ve uygulamaya geçirilen yönetim kuramı. İş süreçlerini art arda gelecek biçimde olabildiğince küçük parçalara bölerek, iş süreçlerinde etkililik ve verimliği sağlamayı amaçlar. Üretim bir üretim bandı üzerinde gerçekleşir. İşçiler sadece işin küçük bir parçası üzerinde beceri sahibidirler. İşçileri niteliksizleştirmesi açısından eleştirilir.

İlgili konular: