Rene Descartes ve Rasyonalizm (Akılcılık)

Descartes, modern felsefenin ve analitik geometrinin kurucusu olarak kabul edilir.

Felsefeyi, her türlü dinsel ve siyasal otoritenin baskısından kurtarmaya çalışmış önemli bir filozoftur. Felsefe alanında önemli eserler vermiştir. En önemli eserleri; “Yöntem Üstüne Konuşma”, “Felsefenin İlkeleri” ve “Metafizik Düşünceler”dir.

Descartes’e göre bilgi üç yoldan: duyu organlarından, düş (hayal) gücünden (yapay bilgi) ve doğuştan gelir. Tanrı, ruh, uzay ve tüm matematik düşünceler doğuştan gelir. Doğuştan gelen düşünceler tıpkı irsî hastalıklara benzer. Nasıl bu tür hastalıklar her yeni doğan bebekte kesin olarak ortaya çıkmaz; fakat bu bebeklerin bu hastalığa yakalanma olasılığı yüksektir diyebiliyorsak doğuştan gelen düşünceler de doğduğumuzda hazır olan düşünceler değildir. İnsanda bu düşünceleri ortaya çıkaran sağduyu gibi yetenekler vardır.

Descartes’e göre zihnimizin duyumlarla ve deneyle elde ettiği bilgiler ile hayal gücüyle elde ettiği bilgiler olasılık içerir, bunlar her zaman açık ve seçik değildir. Çünkü bu tür bilgilerimizin gerçek bir nesne karşılığı yoktur. Bu iki bilgi türü ile elde edilen bilgiler, zihnin hayal ve fantezileriyle oluşturulmuş kurgulardır. Ona göre yalnızca doğuştan gelen bilgiler doğruluğu açık ve seçik olan bilgilerdir. Bu tür bilgiler doğası gereği genel geçer, doğru ve zorunlu bilgilerdir. Descartes, doğuştan gelen bilgileri en değerli bilgi kabul etmekle dogmatik rasyonalizmi benimsemiş bir bilgi kuramcısı olarak karşımıza çıkar.

Descartes’e göre duyularımız ve anlama yetimiz bizi yanıltabilir. Yanılma ihtimali ise insanı her şeyden şüphe etmeye götürür. İnsanlar, şüphe ederek şüphe edemeyeceği bir noktaya ulaşabilir. O da “şüphelenmekte olduğumdan şüphe edemem.” ve “Şüphe etmek, düşünmek demektir.” fikirleridir. Böylece Descartes, ünlü sözü “Düşünüyorum öyleyse varım.” önermesine ulaşmıştır. Düşünüyor olmam, var olduğumdan yani düşünen bir “ben”in var olduğundan emin olmamı sağlamaktadır; çünkü var olmasaydım düşünemezdim.

Bu kanıtlamasıyla Descartes, doğruluğundan açık seçik bir biçimde emin olduğu bir önerme bulunduğunu göstermiş olur. Bununla şüpheciliğin, hiçbir şey bilinemez, biçimindeki temel düşüncesini çürütmüş olur. Demek oluyor ki bilmek, olanaklıdır. Bu açıklamalar üzerine apaçık doğru bilgiye akıl ile ulaştığı için Descartes, rasyonalist bir filozoftur.

Derleyen: Sosyolog Ömer YILDIRIM
Kaynak: Atatürk Üniversitesi Sosyoloji Bölümü 1. Sınıf “Felsefeye Giriş” ve 3. Sınıf “Çağdaş Felsefe Tarihi” Dersi Ders Notları (Ömer YILDIRIM); Açık Öğretim Felsefe Ders Kitabı