Macit Gökberk’in eserleri

Asistanlığından itibaren Felsefe Bölümü’nde geçirdiği kırk yılı aşkın sürede, 3 telif kitap, (Değişen Dünya Değişen Dil adlı kitap makalelerin toplanmasından oluştuğundan, telif eser olarak kabul edilmemiştir.) 18 makale yayınlamış, 5 çeviri yapmıştır.

Kant ve Herder’in Tarih Anlayışları (1948) adlı ilk kitabında, esas olarak Aydınlanma dönemi özellikleri çerçevesinde, tarih felsefesinin önemini göstermeyi ve sahip olduğu nitelikleri tanıtmayı hedef­lemiştir. 125 sayfalık kitabın 79 sayfası, aydınlanma dönemiyle, geri kalan 45 sayfa Kant ve Herder’in tarih görüşlerine ayrılmıştır. Söz konusu kitap, tarih sorunun aydınlanma bağlamında ele almış olsa da, bir felsefe sorunun derinlemesine inceleme örneği olarak görülebilir. Tarih sorununu daha çok tarih metafiziği anlamında ele alan Gökberk, tarih bilgisi sorunuyla ilgilenmemiştir. Güncel yaklaşımları değerlendiren Tarih Bilinci adlı yazısı bir kenara bırakılırsa tarih sorununu doğrudan konu alan başka bir çalışma yapmamıştır. Bununla birlikte Aydınlanma anlayışını benimsemesinin gerekçelerini adı geçen kitaptan çıkarmak mümkündür.

Felsefe Tarihi (1961) adlı ikinci kitabının amacı, Önsöz’de, “felsefe problemlerini çözmenin sürecini anlatan felsefe tarihinin standartlaşmış bilgilerini öğrenciye tanıtmak” şeklinde ifade edilmiştir. Başka bir deyişle, ders kitabı olarak hazırlanmıştır. Kitap, Türkçede telif edilmesinden dolayı başlı başına bir başarı olarak kabul edilmiştir (Hızır 1962, 207-211). Ders kitabı amaçlı olması kaygıların geri plana itildiği izlenimi vermekle birlikte, söz konusu kitapta felsefenin önemine ilişkin kaygılar görülmektedir. 1979’da basılan Felsefenin Evrimi adlı kitap Felsefe Tarihi’nin bir özeti şeklindedir.

Macit Gökberk’in 18 makalesinden felsefi yanları ağırlıklı olanlar şunlardır: Hegel’in Devlet Felsefesi (1946), Leibniz’in Alman Dili Üzerine Görüşleri (1947), Pozitivism ve Geist Felsefesi (1961), Nicolai Hartmann’ın Problemler Tarihi (1963), Hegel’in Felsefesi- Yaşayan Yönleriyle (1972). Adı anılan bu makalelerde ele alınan sorunlar, felsefi bağlam çerçevesinde incelenmiş ve değerlendirilmiştir. Diğer makaleler çoğunlukla, Türkiye’de Cumhuriyet’le birlikte yerleştirilmeye çalışılan aydınlanma değerlerinin felsefi bir tutumla anlatılmasıdır. Yayınlarının içerikleri, Gökberk’in felsefeyle ilişkilerini de sergilemektedir. Gökberk’e göre Batı kültürüne katılmak zorunda kalmışız; fakat onun temellerine inememişiz (Gökberk, Söyleşi 2, 32-33). Bu durumu kendine vazife olarak kabul etmiş, Aydınlanma düşüncesini, tanıtmayı benimsemiştir. Cumhuriyet devrimlerinin yerindeliği ve modernleşmenin bütünlüklü bir şekilde benimseme isteği, onun kaygılarını ortaya koyduğu gibi, nasıl bir düşünceye sahip olduğunu da belirlemiştir.