Sosyalleşmenin Aşamaları Nelerdir?

Sosyalleşme hayat boyu devam eden bir süreçtir. İnsanlar gelişim dönemlerine göre belirli davranışlar gösterirler ve bireyler yaşamın bu evrelerine uyum sağlamak durumundadırlar. Sosyalleşme sürecinin birbirini takip eden dört döneminden söz edilebilir. Bunlar çocukluk, gençlik, yetişkinlik ve yaşlılık dönemleridir.

Çocukluk, sosyalleşmenin en yoğun olduğu dönem olması ve etkisini ömür boyu sürdürmesi bakımından diğer dönemlerden ayrılır. Bu dönemde bireyler temel davranış kalıplarını ve toplumsal rollerini model alma yoluyla öğrenmeye başlarlar. Bireyin ilerde mutlu ve başarılı olabilmesinde, çocukluk döneminde ona uygun fiziksel ve sosyal çevrenin sunulmasının, geniş eğitim olanaklarından yararlandırılmasının, zengin uyarıcılar içerisinde büyümesinin önemli katkıları vardır.

Sosyalleşme açısından en önemli dönem gençlik dönemidir. 15-24 yaş arasını kapsayan bu dönem insanın hayat sürecinde çocukluktan çıkıp yetişkinliğe hazırlandığı önemli bir aşamayı içerir. Bağımsız karar almanın, birey olmanın ve kimlik kazanmanın söz konusu olduğu bu dönem hassas bir süreçtir. Bu dönemdeki sosyalleşme sürecinde gençler bir yandan toplumun belirlemiş olduğu sınırlar içerisinde hareket ederken, diğer yandan da rol karmaşası yaşar ve geleceğini belirleyecek kararlar alma durumuyla karşı karşıya kalır. Bu dönemin sağlıklı atlatılabilmesi için aile ve eğitim kurumunun genç bireye olumlu davranış ve kişilik modelleri sunması, her iki kurumca verilen kültür kodlarının uyum içinde olması ve birbirleriyle çatışmaması gerekmektedir. Bedensel, ruhsal ve sosyal bakımdan sağlıklı yetişen gençlik, sağlıklı toplum demektir.

Yetişkinlik dönemi, bireylerin gençlik döneminde aldıkları kararların bir kısmını hayata geçirip hedeflerini gerçekleştirdikleri, bir kısmını da terk ettikleri bir dönemdir. Sosyalleşme sürecinin en uzun dilimidir. Yetişkinlerin sosyalleşmesi yeni sosyal ilişkiler, sosyal konumlar ve meslekler aracılığı ile gerçekleşir. İş hayatı, evlilik ve ailenin sorumluluğunu üstlenme, giderek yaşlanan anne babaya bakmak, çocukların evlenmesiyle onların yaşamında olan değişimlere ayak uydurmak bu dönemdeki sosyalleşmenin en etkili olduğu alanlardır.

Yaşlılık, yetişkinlik dönemine kıyasla sosyal ilişkiler açısından daha yoksuldur. Mesleki işlevselliğin azalması, toplum yaşamının dışına itilmişlik duygusu ile birlikte emekliliğe alışma bu dönemin önemli sosyalleşme konularındandır. Uzun süren bir çalışma hayatının noktalanmasından sonra yaşlıların, hem meslek hayatlarından hem de sosyal ve kültürel çevrelerinden uzaklaşma sürecine girmeleri sosyal uyumlarını zayıflatmaktadır.

Kaynak: MEB HAYAT BOYU ÖĞRENME GENEL MÜDÜRLÜĞÜ YAYINLARI AÇIK ÖĞRETİM OKULLARI, Sosyoloji 1 kitabı.