Felsefe hakkında her şey…

Farklı Filozofların Diyalektik Anlayışı

17.11.2019
1.411

Herakleitos: Eytişimin babası Herakleitos bu terimi bilmez ve kullanmazdı. Ama evrensel oluşmanın karşıtların savaşıyla gerçekleştiğini ileri süren ve “bir şeyden birçok şey ve her şey” deyimiyle evrensel bağımlılığı, değişme ve gelişmeyi, karşıtların birliğini ve aynılığını belirtir. Herakleitos’un kimi yerde saflıkla dile getirdiği bu dahice sezişleri, yüzyıllarca sonra, bir başka büyük eytişimci olan Hegel’e “Herakleitos’un hiçbir sözü yoktur ki lojiğime almamış olayım” dedirtecektir.

Sokrates: Sokrates’e göre eytişim, bir doğurtma yöntemiydi. Sokrates bu yöntemle, bir tartışmada, karşıt düşünceleri ortaya çıkarır ve bunları karşısındakine çözümleterek (sentezleterek N.) gerçeği doğurtmaya çalışırdı.

Zenon: Aristoteles’e göre eytişimin kurucusu Elealı Zenon’dur. Aristoteles Herakleitos felsefesinin eytişimsel niteliğini görememiş ve kavramların çelişik yanlarını bulup ortaya çıkaran Zenon’u eytişimin kurucusu saymıştır. Zenon, ünlü kanıtlarıyla karşısındakinin kabul etmiş olduğu ilkelerden yola çıkarak onu çürütme sanatı olarak eytişimi kullanmıştır.

Aristoteles’e göre eytişim, yanlış sonuçlara götüren uslamlamalar mantığıdır. Kesin sonuçlara varamaz, kılı kırk yararak olasılıklar üstünde dolaşıp durur. Aristoteles’in bu anlayışı, eytişimin yüzyıllar boyunca küçümsenmesini gerektirmiştir.

Platon: Platon’a göre eytişim, duyulur bilgilerden duyulmayan idealara ulaşmak için çok yararlı bir sanattır. “Bir varsayım kurulunca, sadece bundan çıkanı incelemek değil, aynı zamanda bunun karşıtından çıkanı da görüp anlamak gerekir” Platon’a göre bir idea’yı başka idea’lardan bağımsız olarak düşünmek imkansızdır.

Antik Çağ Yunanlıları karşıt düşünceli iki kişinin konuşmasına dialogos, tartışmasına dialektike derlerdi. Günümüzde kullanılan bilimsel dialektik kavramının bu eski anlamlarla hiçbir ilgisi yoktur (ilgisi vardır, değişmiş, gelişmiştir N.)

Kant: Kant, eytişimi, Aristoteles düşüncesine uygun olarak, olumsuz anlamda kullanmış, ona göre eytişim bir yanlış düşünme mantığıdır.

Fichte: Herakleitos,-Sokrates-Platon’dan sonra, Aristoteles’in gözden düşürdüğü eytişimi ustaca kullanan ilk düşünür Fichte’dir. Fichte’ye göre bilgi, karşıtlıkları aşarak oluşur. Bir şeyi bilmek demek, önce onu görmek, sonra onu başkalarından ayırt etmek ve daha sonra da onu başkalarıyla birlikte tanımak demektir.

Schellin: Alman idealizminin büyük üçlüsünün ikinci düşünürü Schelling, eytişimi, Fichte’nin düşünsel sürecinden doğal sürece aktarır ve doğal gelişmenin yasası yapar. Ona göre sadece bilgi değil, doğa da karşıtlıkları aşarak gelişir.

BİR YORUM YAZIN

ZİYARETÇİ YORUMLARI - 0 YORUM

Henüz yorum yapılmamış.

2005'ten beri çevrim içi felsefe yapıyoruz...