Budist ideolog Fazang (Fa-tsang) Orta Çağ Çin Budizm’inin en önde gelen figürlerinden biridir. Budizm’in Flower Garland (Huayan veya Hua-yen) ekolünün üçüncü piri ve sistemleştiricisi olarak bilinir.

Efsanevi seyyah ve Yogacara (Faxiang) ustası Xuanzang (602-664), Chan patriği Shenxiu (ö. 706) ve büyük tarihçi Daoxuan (596-667) gibi yüksek şahsiyetlerin arasında, Çin Budizm’inin zirvesinde yaşayan Fazang, Song hanedanının biyografi yazarı Zanning’e göre, “yaradılıştan son derece zeki ve bilge, esrarlı ve dürüst” biriydi.

Fazang hayatının büyük bir bölümünde imparatorluk erkinin en üst kademeleriyle yakın ilişki içinde olmuş, saray ve ülke meseleleriyle yakından ilgilenmiştir. Kırk yıl boyunca, birçok imparatorun yönetiminde, bir eğitmen, bir çevirmen, bir retorikçi ve bir keramet sahibi olarak hizmet vermiştir.

Yorulmak bilmeden Flower Garland Sutra üzerine dersler veren Fazang Budist sutralarını Sanskritçe ve Hotancadan (günümüzde Çin’in Sincan eyaletinde konuşulan bir Orta İran dili) Çinceye çevirmiş ve Budist kutsal metinlerini imparatorluk himayesindeki statüsünü daha da arttıracak şekilde yorumlayan özenle hazırlanmış eserler yazmıştır.

Fazang ölümünden kısa bir süre sonra imparator Ruizong (hükümdarlığı 684-690, 710-712) onu övgüyle şöyle anmıştır:

“Merhum keşiş Fazang, erdemli karmasını Cennet’ten miras almış ve parlak zekâsını ilkelerine bağlı olan ortaya koymuştur. Belagati ve olağanüstü kavrayışıyla, zihni keskin bir bilgelikle doluydu.”

Fazang (Fa-tsang, MS 643—712)

Fazang kimdir?

Fazang, Sogdiana’nın (Çincede Sute) yerlisiydi. Burası günümüzde Orta Asya’daki Özbekistan ve Tacikistan devletlerine bağlı toprakları içine alan bir İran uygarlığıdır.

Gençliğinde Budizm’i ateşli bir adanmışlıkla benimsemiş; on altı yaşındayken Tang hanedanlığının başkenti Chang’an’daki ünlü Famen Tapınağı‘nda bulunan Aśokan kutsal sandığının önünde Buddha’ya adak olarak parmaklarından birini yakmıştır. Daha sonra yakındaki Taibai Dağı’nda inzivaya çekilmiş ve burada Flower Garland (Avatamsaka) Sutra ustalarıyla karşılaşmıştır.

Hasta anne babasına bakmak için Chang’an’a döndüğünde Zhiyan (602-668) ile karşılaşmış ve onun öğrencisi ve takipçisi olmuştur. Fazang sürekli olarak Flower Garland Sutra’da yer alan derin mucizeleri açıklamaya teşvik edilmiş, din adamlarına ve yöneticilere otuzdan fazla ders vermiştir.

Pek çok seçkin Budist gibi, sonraki dönemlerde yazılan eserlerde Fazang‘ın çevresinde mistik bir hava yaratılmıştır. Sözde mucizelerden bazıları onun hitabet yeteneğiyle yakından ilişkilidir. 689 yılında Luoyang’da Flower Garland Sutra üzerine ders verirken, içinde “ikiz pagodalar” görüntüsünün belirdiği söylenen kutsal bir cam parçası bulunmuştur. Śiksānanda ve kendisi Luoyang’da Flower Garland Sutra’yı tercüme ederken, tercüme salonunun önünde yüz yapraklı bir lotus çiçeği açmıştır. 692 ve 696’daki derslerden sonra, iddiaya göre Fazang’ın ağzından ışık çıkmış ve toplanan iman sahiplerini hayrete düşürmüştür. Başka durumlarda, derslerinin ardından göklerden çiçekler yağdığı ve gökyüzünde beş renkli bulutların biriktiği söylenmektedir.

Yazan: Sosyolog Ömer Yıldırım