Eğitim ve istihdam arasındaki bağlantı uzun zamandır bilinmektedir. Bugün farklı üniversite ve bölümlerden mezun olanların ne kadar kazandıkları hakkında yeterince bilgiye sahibiz.

Yakın tarihli bir çalışma şaşırtıcı olmayan bir şekilde, diş hekimliği ve tıp bölümlerinden mezun olanların diğerlerine oranla daha yüksek gelir sağladıklarını ispat ediyor.

Bu sonuçların bazı bölümlerin ve üniversitelerin diğerlerinden daha iyi olduğunu gösterdiğini düşünmek cazip gelebilir. Ancak sadece mezuniyetten sonra sağladığı ekonomik rahatlığa bakmak, eğitimin değerini belirlemek için yetersiz bir yöntemdir.

Birincisi, eğitimin sonuçlarının daha yüksek ücretle çalışmak biçiminde kendini göstermesinin eğitim sürecinin içeriğiyle hiç ilgisi olmayabilir. İkincisi, eğitimin birey ve toplum için maddi kazanç sağlama aracı olmanın ötesinde değer arz ettiği pek çok farklı alan vardır. Zamanımızı ve enerjimizi neden eğitime yatırdığımızı düşünürken kendimize bunu hatırlatmalıyız.

Bazı bölümlerin mezunları neden daha fazla para kazanıyor?

Genel kanı, daha yüksek ücret elde etmemizi sağlayan şeyin eğitimimizin niteliği olduğu yönündedir. ¹ İşverenler, bir bireyin eğitimi sırasında edindiği beceri ve bilgilerden fayda sağlamak için kişiye daha yüksek bir ücret öderler. Bu nedenle birçok kişi örneğin tıp fakültelerinde eğitim ve öğretimle ilgili özel bir şey olduğunu ve mezunlarının bu nedenle daha fazla para kazandığını düşünebilir.

Ancak tıp fakültelerinde eğitim gören öğrenci sayısının artması, zamanla, hepsinin aynı yüksek ücretleri almasını güvence altına almayacaktır.

Eğitim bazen “statü sağlayan mal” olarak tanımlanır. ² Bu, eğitimin, bir kişiyi diğerine kıyasla işverenler için daha cazip hâle getirdiği anlamına gelir; aynı zamanda eğitimin bir kişiyi daha üretken yapmayacağı anlamına da gelir. Ancak bu, kişilerin daha iyi, daha yüksek ücretli işlere erişmelerini kolaylaştırır.

İş pazarının geniş ölçekli olduğu ya da daha yüksek ücretlerin ödendiği bir bölgede yaşıyor olmak gibi eğitim dışındaki faktörler de genellikle kazandığımız para üzerinde fark yaratır. Ayrıca yüksek statülü mesleklerin sosyal kapanma olarak bilinen durumu ortaya çıkarabildiği de görülmüştür. ³ Lisans sağlayan eğitim kurumları mesleğe erişim olanaklarını başkaları için sınırlamakta ve lisanslı olanların daha yüksek ücretler talep etmesine olanak sağlamaktadır. Diş hekimliği ve tıbbın medyan gelir açısından bu kadar üst sıralarda yer almasının ana nedeni budur.

Eğitimin değerli olan tarafı nedir?

Eğitim, maddi olmayan birçok kazanımla da bağlantılıdır. Örneğin, daha etkin vatandaşlık, ⁴ daha düşük suç oranları ⁵ ve daha iyi sağlık koşulları eğitimin maddi olmayan sonuçlarıdır. ⁶ Özellikle erken çocukluk eğitimi, yaşamın ilerleyen dönemlerinde birçok fayda sağladığı için öne çıkarılmaktadır.

Görünüşe göre eğitim hayata bakış açınızı bile iyileştirebilir. Amerika’da yapılan bir araştırma, eğitim düzeyi yüksek olanların daha yüksek refah düzeyine sahip olduğunu göstermiştir. ⁷ Ve bu durum gelir, sağlık, yaş, stres, boşanma oranları ve hatta hava durumu gibi faktörler dahi dikkate alındıktan sonra hesap edilmiştir.

Bunun neden gerçekleştiği önemli bir tartışma konusu olmaya devam etmektedir. ⁸ Eğitimin pek çok değerli yönünün mezun sonuç anketleri tarafından tespit edilemeyeceği açıktır.

Eğitimin kamuya faydaları

Eğitim kimi zaman bir kamu malı olarak tanımlanır. ⁹ Bu, eğitimin topluma sağladığı geniş çaplı faydayı ifade eder. Eğitim kurumlarımız özellikle güçlü bilgi birikimlerinin yaratılması ve yayılmasında önemli bir rol oynamaktadır. ¹⁰

Eğitimin işlevleri bir bireyin yetiştirilmesinin ötesine geçmektedir. Eğitimin sunduğu fırsatlar daha dinamik, eşitlikçi ve demokratik bir toplum olmamıza yardımcı olabilir.

Bunun iki ucu keskin bir kılıç olduğunu unutmamak önemlidir. Eğitimi ilerleme için bir araç haline getiren şey aynı zamanda sakıncaları da pekiştirebilir. Yüksek sosyoekonomik çevrelerden gelen öğrenciler eğitimin sunduğu nimetlere erişmek için en iyi imkânlara sahipken elverişsiz kesimlerden gelen öğrenciler eğitimin dışında kalabilmektedir. Eğitim politikalarında eşitlik konusuna bu kadar güçlü bir şekilde odaklanılmasının nedenlerinden biri de budur.

Eğitimde neye değer vermeliyiz?

Eğitimin değerini ölçmenin başlıca yöntemi olarak gelir elde etmeye yönelik kapasitenin kullanılması nispeten yeni bir olgudur. Aristoteles, 2000 yılı aşkın bir süre önce, beceri ve bilgi kazanımını, kendini gerçekleştirmiş kişinin eğitimli kişi olduğu daha derinlikli bir değer formundan ayırt etmiştir.

Yirminci yüzyılın başında filozof John Dewey, demokrasiyi eğitimin temel etik zorunluluğu olarak görmüştür. Doğru yapıldığı takdirde eğitimin “değerli, sevecen ve uyumlu olan daha kapsamlı bir toplumun en derin ve en sağlam güvencesi” anlamına geldiğini yazmıştır.

Belki de “değerli, sevecen ve uyumlu” olanın bir kısmı, bir kişinin bir okulu bitirdikten sonra ne kadar para kazandığına bağlı olarak ortaya çıkacaktır. Ama ortaya çıkmayacak olan bundan başka çok daha şeyler de vardır. İstihdam çıktılarına çok fazla odaklanmak, eğitimi ilk etapta bu kadar değerli kılan diğer tüm yönlerin göz ardı edilmesine neden olacaktır.

Bu makale Sosyolog Ömer Yıldırım tarafından www.felsefe.gen.tr için, Peter Hurley’in “Let’s not focus on graduate incomes when assessing the worth of education” isimli makalesinden Türkçeye çevrilip derlenerek hazırlanmıştır. Alıntılanması durumunda kaynak gösterilmesi, ahlaklıca olanıdır.

Çeviri ve Derleme: Sosyolog Ömer YILDIRIM

1. Mincer, J.; Human Capital and the Labor Market: A Review of Current Research. Educational Researcher, 18 (4), (1989). https://doi.org/10.3102/0013189X018004027
2. Marginson, S.; Open Source Knowledge and University Rankings. Thesis Eleven, 96 (1), (2009). https://doi.org/10.1177/0725513608099118
3. Weeden, K.A.; Why Do Some Occupations Pay More than Others? Social Closure and Earnings Inequality in the United States. American Journal of Sociology, 108 (1), (2002). https://doi.org/10.1086/344121
4. Kevin Milligan, Enrico Moretti ve Philip Oreopoulos. Does Education Improve Citizenship? Evidence from the U.S. and the U.K.. National Bureau of Economic Research, 9584 (-), (2003). DOI 10.3386/w9584
5. Lochner, Lance, and Enrico Moretti. 2004. “The Effect of Education on Crime: Evidence from Prison Inmates, Arrests, and Self-Reports.” American Economic Review, 94 (1): 155-189. DOI: 10.1257/000282804322970751
6. Vila, L.E., 2000. “The Non-Monetary Benefits of Education.”, European Journal of Education, 35 (1): 21-32. https://www.jstor.org/stable/1503615
7. Yakovlev, P. ve Leguizamon, S., 2012. “Ignorance is not bliss: On the role of education in subjective well-being”, The Journal of Socio-Economics, 41 (6): 806-815. https://doi.org/10.1016/j.socec.2012.08.009
8. Hout, M., 2012. “Social and Economic Returns to College Education in the United States”, Annual Review of Sociology, 38 (-): 379-400. https://doi.org/10.1146/annurev.soc.012809.102503
9. Marginson, S., 2011. “Higher Education and Public Good”, Higher Education Quarterly, 65 (4): 411-433. https://doi.org/10.1111/j.1468-2273.2011.00496.x
10. Beck, J., 2012. “Powerful knowledge, esoteric knowledge, curriculum knowledge”, Cambridge Journal of Education, 43 (2): 177-193. https://doi.org/10.1080/0305764X.2013.767880