Clarence Irving Lewis

Clarence Irving Lewis önemli bir Amerikan pragmatistiydi. Harvard’da eğitim görmüş, 1911’den 1919’a kadar Kaliforniya Üniversitesinde ve 1920’den 1953’te emekli olana kadar Harvard’da ders vermiştir. Modern modal mantığın babası olarak tanınan Clarence Irving Lewis, değer teorisi ve etik alanında da etkili bir isimdir.

Lewis’in felsefesi bir bütün olarak mantık, epistemoloji, değer teorisi ve etiğin, en geniş anlamıyla öz-yönelimli eylemlilik bağlamında rasyonel davranış biçimleri olarak rol aldığı sistematik bir bütünlük ortaya koymaktadır. Clarence Irving Lewis, 1929’da yayınlanan ilk büyük eseri Mind and the World Order‘da “kavramsal pragmatizm” olarak adlandırdığı ve ampirik bilginin duyusal bir “verilmişe”, bir bilincin yapıcı faaliyetine ve failin verilmişe getirdiği ve böylece onu yorumladığı bir dizi a priori kavrama bağlı olduğu bir görüş ortaya koymuştur.

1932 yılında yayınladığı Sembolik Mantık adlı eserinde katı çıkarım sistemini ve S sistemleri olarak adlandırılan, birbirini izleyen daha güçlü bir dizi modal mantık sistemi geliştirmiştir. Her biri kendi tarzında apaçık olan pek çok alternatif mantık sistemi olduğunu göstermiştir ki bu durum, metafizik ilk ilkelerin mantıksal olarak inkar edilemez olduğu yönündeki geleneksel rasyonalist görüşü sarsmaktadır. Sonuç olarak, ilk ilkelerin ve tümdengelim yönteminin mantık dışı ya da pragmatik nedenlere dayanması gerektiği sonucuna varmıştır.

Savaştan sonra çalışmaları akademik felsefenin bir meslek olarak şekillenmesinde önemli bir rol oynamıştır. Tartışmalarının derinliği ve yazılarının teknik özellikleri savaş sonrası analitik felsefe için önemli birer model olmuştur. Josiah Royce, William James ve Ralph Barton Perry’nin öğrencisi, Reichenbach, Carnap ve 30’lu ve 40’lı yılların mantıksal ampiristlerinin çağdaşı ve Quine, Frankena, Goodman, Chisholm, Firth ve diğerlerinin öğretmeni olan Clarence Irving Lewis, pragmatizm ve ampirizm arasında günümüz analitik felsefesinin çoğuna hakim olan isimlerdir.

Clarence Irving Lewis, hayatının son 20 yılını etiğin temel ilkeleriyle ilgilenerek geçirmiş ve halka açık çok sayıda konferans vermiştir. 1964 yılında öldüğünde ardında Stanford Üniversitesi Kütüphanesi’nde bulunan etik teorisi üzerine yayınlanmamış geniş bir el yazması koleksiyonu bıraktı.

Yazan: Sosyolog Ömer Yıldırım