Daniel Schleiermacher Kimdir?

Schleiermacher ya da tam adıyla Friedrich Daniel Ernst Schleiermacher 1768 ila 1834 seneleri arasında yaşamış olan Alman idealist filozoftur.

Schleiermacher temel eğitimi için ailesi tarafından Moravya Kardeşliği adını taşıyan Protestan tarikatına teslim edilmiştir. Ancak buradaki biçimsel dindarlıkla uyuşamadı ve kimi dinsel inançlarını yitirmesine karşın, teoloji eğitimi için Halle’ye gitmiştir. Üniversitede ilk yıllarında daha çok Spinoza ve Kant felsefeleriyle ilgilenmiştir. Böylece felsefe alanında da gelişme kaydetmiştir.

1790’da üniversite eğitimini tamamlayarak bir aile öğretmenliği görevini üstlenen Daniel Schleiermacher ardından bir süre papazlık yapmıştır. 1810 yılında yeni kurulan Berlin Üniversitesine teoloji profesörü olarak atanmış ve ölümüne dek bu üniversitedeki görevinin başında kalmıştır.

Alman düşünürün ilk yapıtı 1799’da yayımladığı Din Üzerine Söylem başlığını taşımaktadır. Bu yapıtında kendi anladığı biçimiyle dinsel bilinç için zihinsel çerçeveyi düşünüp oluşturmak amacını gütmüştür. Bu nedenle bu yapıt daha çok aydınlara yöneliktir. Bir yıl sonra 1800’de Monologlar adlı yapıtını yayımlamıştır. Bu yapıt birey ve toplum arasındaki sorunları irdeleyen dinsel vaazlarının toplandığı bir yapıttır. Daniel Schleiermacher 1803’te Günümüze Dek Ahlak Öğretisinin Bir Eleştirisinin Ana Çizgileri adlı yapıtı, 1821 yılında Evangelist Kilisenin İlkelerine Göre Hıristiyan İnanç adlı yapıtı yayımlandı. Bu yapıtın 1730’da ikinci baskısı gerçekleşir. Felsefi ve eğitsel konuları kapsayan üniversite dersleri ölümünden sonra yayımlanmıştır.

Düşüncesinin merkezinde din bulunan Schleiermacher için en önemli problem, aklı olduğu kadar gönlü, yüreği de tatmin edecek bir gerçeklik anlayışına ulaşmak olmuştur. O, bu konuda Kant, Fichte, Schelling ve Spinoza’nın görüşlerinden yararlanarak eklektik bir sistem oluşturmuştur. Schleiermacher, tüm gerçekliği benden türettiği için Fichte’nin idealizmini reddeder ve gerçek dünyanın var oluşunu onaylar.

Ona göre, biz düşünce ve varlığın aşkın bir temeline ulaşmak zorundayız; var olan her şeyin kaynağı, ona göre, hepsinin mutlak birliği olan, kendisinde tüm farklılık ve karşıtlıkların çözüldüğü bir ilkede bulunur. Biz, ona göre, yalnızca fenomenleri değil fakat şeylerin bizatihi kendilerini de bilebiliriz.

Schleiermacher’e göre, ideal olanı dinsel duygu ya da sezgide yakalayabiliriz. Düşünce ve varlığın mutlak birliği ya da özdeşliği, doğrudan ve aracısız olarak bilinçte tecrübe edilir. Din, sonlu olan her şeyin sonsuz olduğunun ve var oluşunu sonsuz olana borçlu bulunduğunun, zamansal olan her şeyin ezeli-ebedi olduğunun ve ezeli-ebedi olana dayandığının bilincine varılmasıdır. Tanrı zaman ve mekanın dışında olan bir varlıktır. Tanrı’ya ona göre, kişilik atfedemeyiz, zira bu onu sonlu bir varlık haline getirir. Ona düşünce ve irade yükleyemeyiz, çünkü bunlar birbirleriyle çelişirler. Zira her tür düşünme ve irade zorunlu olarak sonludur. Tanrı ezeli-ebedi, evrensel yaratıcı güçtür, yaşamın kaynağıdır. Ona göre, din kuramsal birtakım dogmalardan oluşmadığı gibi, ibadetten de meydana gelmez, çünkü Tanrı bilinemez.

İLGİLİ KONULAR:

• Schleiermacher ve romantik hermeneutik
• Schleiermacher’in dinsel deneyim yorumu
• Schleiermacher’in ahlak anlayışı

Derleyen: Sosyolog Ömer Yıldırım