Felsefe hakkında her şey…

Türkiye’de kurulan ilk felsefe bölümleri

05.11.2022
1.066
Türkiye’de kurulan ilk felsefe bölümleri

İstanbul Üniversitesi Felsefe Bölümü felsefenin Türkiye’deki kurumlaşmasını temsil etmiştir. İstanbul Üniversitesi Felsefe Bölümünü takip eden dört üniversitemizin dört felsefe bölümü de kuruluş sırasına göre kısaca şöyle ele alınacaktır:

Ankara Üniversitesi DTCF Felsefe Bölümü

DTCF’nde (Dil Tarih ve Coğrafya Fakültesi) Felsefe Bölümü 1940 yılında kurulmuştur (Kafadar 2000, 309). 1939 yılından itibaren DTCF programlarında felsefe dersleri görülmeye başlanmıştır. 1939-1942 yılları arasında İstanbul Üniversitesi Felsefe Bölümü’nün eski hocalarından olan Mehmet Emin Erişirgil ile Fransız düşünür Oliver Lacombe, felsefe bölümünün kuruluşunu gerçekleştirmişlerdir (Çotuksöken 2001, 26). Bölümün Kuruluş aşamasında Fransa’da felsefe eğitimi alan Necati Akder ile Chicago Üniversitesinde Sosyoloji yüksek lisansı yapan Niyazi Berkes de yer almışlardır. Onlara Amerika’da doktoralarını bitiren Behice Boran, Muzaffer Şerif Başoğlu, Fransa’dan dönen Ragıp Atademir de katılmışlardır (Kafadar 2000, 310-311). Lisans eğitimi 1940-1941 öğretim döneminde başlamıştır (Kafadar 2000, 311).

Felsefe Zümresi adı verilen bölüm, Umumi Felsefe, Psikoloji ve Pedagoji, Sosyoloji bölümlerinden oluşmuştur. İlk dört sömestri öğrencilerin dersleri ortaktır. Son dört sömestride öğrenci seçtiği kürsünün derslerini almakla yükümlüdür. Umumi Felsefe kendi içinde Felsefe Tarihi ve Sistematik Felsefe olarak ikiye ayrılmıştır. İlk dört sömestride yer alan dersler: Büyük felsefe meselelerine giriş ve felsefe istilahlarına kavramağa hazırlanma; ontolojik, kritik ve etik meselelerin daha derin bir tahlili; formel mantık; mantık tarihi; ilimlerin mantığı ve metodu; umumi felsefe tarihi, umumi psikoloji ve çağdaş psikoloji cereyanları; sosyolojiye giriş; sosyoloji metodolojisi ve çağdaş sosyoloji meseleleri. Programın son dört sömestrisinde şu dersler bulunmaktadır: 1- Umumi felsefe : Teorik kısmı (varlık ve bilgi nazariyeleri) Normatik kısım (mantık, etik, estetik). 2- Felsefe Tarihi: Garp felsefesi tarihi; şark felsefesi tarihi 3-Psikoloji: Psiko-fizik usulleri ve tatbikatı; çocuk ruhiyatı; gençlik ruhiyatı; içtimai ruhiyat. 4- Pedagoji: Terbiye ve Tedris usulü; terbiye tarihi; mukayeseli maarif sistemleri. 5- Sosyoloji: Sosyal müesseselerin tarihi (Kafadar 2000, 315). Hem zümre içi hem de dışı ek dersler alınabilmektedir. İkinci ders yılında program değişmiş ilk iki sömestri hazırlık, geri kalan dersler eşit olarak üç şubeye bölüştürülmüştür (Kafadar 2000, 316).

Öğretim başladığı yılda, Felsefe Enstitüsü kadrosuna Suut Kemal Yetkin estetik doçenti ve İsmail Hakkı Baltacıoğlu pedagoji profesörü olarak katılmışlardır (Kafadar 2000,317). 1942 yılında Mehmet Karasan, Nusret Hızır, Bedii Ziya Egemen kadroya eklenmişlerdir (Kafadar 2000, 318). Lacombe, dört bucuk yıl görev yaptıktan sonra ayrıldığından (Kafadar 2000,324), Prof. Muzaffer Şerif Başoğlu Princton Üniversitesine gittiğinden, Enstitü profesörsüz kalmıştır. ABD’den psikoloji bölümü profesörü Carrol C. Pratt getirilmiş ve bir yıl kalmıştır. (Kafadar 2000, 324). 1946’da kadroya Doç.Dr. aydın Sayılı katılmıştır (Kafadar 2000, 324). Aynı yıl Nusret Hızır Felsefe Tarihi kürsüsü başına geçmiştir. 1948’de Behice Boran ve Niyazi Berkes kuruluş kanunu nedeniyle kadro dışı bırakılmışlardır (Kafadar 2000, 325). İki kişinin gidişi sosyoloji kürsünü zayıflatmıştır. 1949 yılında bu kürsüye Tahir Çağatay (1902-1984) öğretim görevlisi olarak atanmıştır. 1953 yılında doçent olmuş aynı yıl gelen Hans Frayer’le birlikte kürsüyü yönetmiş, 1962’de profesör olmuş, 1972 yılında emekli oluncaya kadar sosyoloji kürsü başkanlığı yapmıştır. (Kafadar 2000, 341). 1955 yılında Felsefe zümresine İlim Tarihi Kürsüsü de eklenmiştir (Kafadar 2000, 341). Kendi yetiştirdikleri ve bilim tarihinde doktora yapan ilk asistan Sevim Tekelidir (Kafadar 2000, 342). Bu dönemde Mubahat Küyel Felsefe tarihi kürsüsüne asistan olmuş (Kafadar 2000, 342). 1952 ‘de Mehmet Karasan, 1953 Bedii Ziya Egemen İlahiyat Fakültesine profesör olarak geçmişlerdir 1954 yılında Hamdi Ragıp Atademir milletvekili olarak ayrılmıştır (Kafadar 2000, 342). Esin Kahya (1964), Ahmet Arslan (1966), Füsun Akatlı (1966), felsefe asistanları olarak 1960’lı yıllarda bölüme katılmışlardır. (Kafadar 2000, 344). Üçüncü kuşak akademisyenler 1970’li yıllarda kadroya katılmışlardır. Ancak çeşitli nedenlerden dolayı uzun süre bölümde kalmamışlardır (Kafadar 2000, 344).

Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Felsefe Bölümü

Eğitim Fakültesinde felsefe dersleri vermesi için 1968 yılında İonna Kuçuradi’ye teklif edilmiş o da kabul etmiştir. 1969 yılında Hacettepe Üniversitesi’nde Felsefe bölümü İonna Kuçuradi tarafından kurulmuş ve Türkiye’deki üçüncü felsefe bölümü olmuştur. Bölüm 1970-1971 yılından itibaren yüksek lisans eğitimi vermeye başlamış, lisans öğrencileri 1975-1976 yılında alınmıştır. (Kafadar 2000, 400). Hacettepe Felsefe bölümünde, diğer bölümlerde olmayan dersler okutulmuştur: İnsan felsefesi, özgürlük sorunu, sanat eserlerinde felsefi problemler, Türk düşünce tarihinde felsefe, Türk kamu hayatında felsefe problemleri, Türk devriminin felsefi temelleri ve değer felsefesi (Kafadar 2000, 402).

İlk kadrolarında Füsun Akatlı, Bilge Karasu, Oruç Oruoba, Zeynep Aruoba, Ülker Gökberk, İsmail Demirdöven, Sevgi İyi yer almışlardır. Nusret Hızır, Suat Sinanoğlu, Necati Öner, İbrahim Agah Çubukçu, Takiyettin Mengüşoğlu, Teo Grünberg, Adnan Onart, Şahin Yenişehirlioğlu gibi öğretim üyeleri ders vermişlerdir. (Kafadar 2000, 404). 1980’li yıllarda Süleyman Hayri Bolay, Necdet Sümer, Fehmi Baykam, Kurtuluş Dinçer, Sıtkı M. Erinç, Abdullah Kaygı, Harun Tepe, Levent Aysever, Aydan Saylan, Cemal Güzel kadroya katılmışlardır (Kafadar 2000, 406).

Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Felsefe Bölümü

1957 yılında açılan Atatürk Üniversitesi’nin Fen-Edebiyat fakültesi 1958-1959 yılında faaliyete geçmiştir. Felsefe Bölümü 1975 yılında kurulmuş, kuruluş aşamasında İstanbul Üniversitesi felsefe bölümü, DTCF ve Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi’nden destek görmüştür. (Çotuksöken 2001, 39). Lisans, yüksek lisans ve doktora programları yürüten bölüm, Sistematik Felsefe ve Mantık, Felsefe Tarihi, Türk-İslam Düşüncesi, Bilim Tarihi gibi dört anabilimdalından oluşmaktadır.

Kuruluşundan itibaren bölüme destek veren öğretim üyeleri: Hikmet Yıldırım Celkan, Muhittin Aşkın, Muhittin Aşkın, Kenan Gürsoy, Eyüp Kemerlioğlu, Hüseyin Akyüz, Neckettin Tozlu, Mehmet Akgün, Ali Osman Gündoğan, Nurten Gökalp, Abdulkuddüs Bingöl. Bugün (2011) bölümün kadrolarından bulunan öğretim üyeleri: Mustafa Yıldırım, Sebahattin Çevikbaş, Nevzat Can, Mine Kaya Keha, Uğur Köksal Odabaş, Münir Dedeoğlu, Kutsi Kahveci, Ali Utku, Muhammet Hanifi Macit, Rıdvan Küçükali.

ODTÜ Fen Edebiyat Fakültesi Felsefe Bölümü

1963’ten itibaren Fen Edebiyat fakültesinde Beşeri Bilimler kadrosunda yer alan Cemal Yıldırım ve Rasih Güney Üniversite’nin öğrencilerine seçmeli felsefe dersleri vermişlerdir. Felsefe, mantık, bilim felsefesi ve bilim metodu verilen dersler arasındadırlar. (Kafadar 2000, 428). 1966 yılında Hüseyin Batuhan ve Teo Grünberg İstanbul Üniversitesi Felsefe Bölümü’nden ODTÜ Bilim Felsefesi ve Mantık Seksiyonu başlıklı anabilimdalına denk gelen birimi oluşturmuşlar (Kafadar 2000, 428), felsefe derslerini daha geniş ölçekli vermeye başlamışlardır. Teo Grünberg’in, Batuhan’la ortak idealleri, 1966 yılında gittikleri ODTÜ felsefe bölümü açmak olmuştur. Teknik üniversite olduğu gerekçe gösterilerek uzun bir süre bu ideal gerçekleşmemiş. 1979 yılında yüksek lisans programı, 1981de doktora programı kabul edilmiş, 1983 yılında ODTÜ Felsefe Bölümü kurulmuştur (Grünberg 2004, 42-45).

Mantık ve Bilim, Dil, Edebiyat ve Tarih seksiyonlarından oluşan Beşeri Bilimler Bölümü, temelde öğrencilerin genel kültürlerini artırmayı ve entelektüel yeteneklerini geliştirmeyi amaçlamıştır (Kafadar 2000, 428). Mantık ve Bilim seksiyonunda verilen dersler şunlardır: Felsefe tarihi problemleri, bilim tarihi, bilgi teorisi, felsefe sistemleri, dedüktif logic, indüktif logic, etik ve siyaset felsefesi, felsefe metinleri, bilim felsefesi, felsefi logic, matematik felsefesi, bilimsel devrim, bilimsel açıklama ve teoriler, çağdaş felsefe problemleri (Kafadar 2000, 428-429). 1982 yılında yapı değişmiş fen edebiyat fakültesi oluşturulmuş felsefe seksiyonu sosyoloji bölümü altına konmuş ve Teo Grünberg Sosyoloji bölüm başkanı olmuştur. Ayrıca, Cemal Yıldırım, Cemil Akdoğan, Pınar Canevi, Ahmet İnam, Harun Rızatepe, Suvar Köseraif, Şahabettin Demirel, Tahir Kocayiğit, Erdinç Sayan kadroda yer alan kişilerdir. Hüseyin Batuhan 1978’de emekli olmuş Adnan Onart 1980’de ayrılmıştır (Kafadar 2000, 432). 1982’de YÖK, ODTÜ’de felsefe bölümü kurulmasına karar vermiştir. Bölüm, felsefe tarihi, sistematik felsefe ve mantık, bilim tarihi anabilim dallarından oluşmuştur (Kafadar 2000, 432).

Kaynak: TÜRKİYE’DE FELSEFENİN GELİŞİMİ I, s. 27-29, T.C. ANADOLU ÜNİVERSİTESİ YAYINI NO: 2456 AÇIKÖĞRETİM FAKÜLTESİ YAYINI NO: 1428

BİR YORUM YAZIN

ZİYARETÇİ YORUMLARI - 0 YORUM

Henüz yorum yapılmamış.

2005'ten beri çevrim içi felsefe yapıyoruz...