Voltaire’in Özgürlük Anlayışı
Voltaire’e göre özgürlük kanıtlanmasına ihtiyaç olmayacak derecede kesin bir içsel duygudur. Bizde bir şeyi düşünmek ya da düşünmemek gücü bulunur. Dolayısıyla sırf bu güç bile özgür olduğumuzun göstergesidir.
Özgür olup olmadığımızı düşünmek özgür olduğumuzun kanıtıdır ona göre. Özgür olmadığımızı ileri sürenlere karşı Voltaire der ki; “Özgür olduğuma inanmama rağmen aslında özgür değilsem o zaman Tanrı’nın beni aldatmak için yaratmış olması gerekir. Bu ise O’nun sozsuz bilgeliğine yakışmaz. Kendi özgürlüğünden şüphe eden hiçkimse yoktur.”
Voltaire’e göre özgürlük yasalardan başka hiçbir şeye bağımlı olmamak demektir. Voltaire bedensel isteklerin insan özgürlüğünü engellediği yolundaki itirazlara karşılık olarak der ki; “Bu iddia şuna benzer: İnsanlar bazen hastalanırlar, o hâlde onlar aslında hiçbir zaman sağlıklı değillerdir. İnsanda özgürlük ruhtaki sağlıktan başka bir şey değildir.”
Yine Voltaire Tanrı’nın eylemlerimizi önceden bilmesi sebebiyle aslında özgür olmadığımızı iddia edenlere karşı “Tanrı’nın önceden bilen ve gören olması özgürlüğün önünde bir engel değildir” der. Çünkü Tanrı özgür varlıklar yaratabilir. Eğer Tanrı’nın önceden görürlüğü insan özgürlüğü için engelse aynısını Tanrı için de kabul etmeye zorlanırız.
Çünkü Tanrı ne yapacağını da yanılmaksızın önceden görmektedir. O’nun sozsuz bilgeliği bunu gerektirir. O hâlde insana yöneltilen ititraz Tanrı içinde geçerli olacak ve Tanrı da ne yapacağını yanılmaksızın önceden bildiği için özgür olmayacaktır ki bunun saçma olduğu açıktır. Voltaire’e göre Tanrı’nın önceden görmesi zeki birinin, karakterini bildiği bir adamın hangi partiyi tutacağını önceden kestirmesine benzer. İnsan özgürse Tanrı’dan bağımsız olmalıdır iddiasında bulunanlara karşı da Tanrı’nın bize vereceği şeyin sonsuz gücüyle karşılaştırıldığında hesaba katılmayacak kadar küçük olan özgürlüğün bu güce asla zarar vermeyeceğini söyler.
Hazırlayan: Sosyolog Ömer YILDIRIM
