Sorumluluk ve Vicdan
Sorumluluk da tıpkı irade gibi, ahlak felsefesinin temel kavramlarından biri olan özgürlük ile yakın bağlantılı bir kavramdır. Sorumluluk kişinin kendi karar ve davranışlarının sonuçlarını üstlenmesine ve doğacak olumlu ve olumsuz etkilere katlanmaya hazır olmasına işaret etmektedir.
Sorumluluk duygusu da bu anlamda akılsal düşünme yetisini, insan bilincini gerektirir. Vicdan ise insanın ahlaki iyi ve kötüye dair içsel duygu ve düşüncesine işaret eder. Bu anlamda vicdan ahlaksal değerlerin ve diğer insanlara ve hayvanlara dair derin duygudaşlığın bir dışavurumudur. Ahlaki iyi ve kötü, bilinçli öznenin tüm diğer canlılara karşı davranışlarında ortaya çıkan değerlerdir. Vicdan ahlaki normların, genelin değerlerinin bireysel öznede özümsenmiş olması oranında ortaya çıkabilir.
Bireysel özne ya da tüm bir toplum, herhangi bir olay ve davranışın sonuçları konusunda kendisini sorumlu görmese bile vicdani bir duygulanım ve davranış içine girebilir. Dahası insanın sorumluluk ve vicdan sahibi olması kendisini gerçek anlamda özgür hissetmesiyle doğru orantılıdır. Fakat vicdan sorumluluktan farklı olarak özgürlükten daha bağımsız bir seyir izler. Sorumluluk ise mutlak anlamda özgürlüğü, özgür olmayı gerektirir. Özgürlük olmadan sorumluluk olamaz. Kant’a göre insan kendindeki sorumluluk bilinci dolayısıyla özgür olduğunu bilir.