Ralph Cudworth

Ralph Cudworth, on yedinci yüzyıl ortaya çıkan Cambridge Platoncuları olarak bilinen düşünce hareketinin temsilcisi olan bir İngiliz filozof ve teologdur.  Cambridge Platoncuları, öncelikle kendi ana dillerinde yayın yapan ve Platon’u temel bir ilham kaynağı olarak kullanan ilk İngiliz filozof birlikteliğidir.

Ralph Cudworth 1617 yılında Aller, Somerset’te doğdu. Babası Aller Rektörü, Cambridge Emmanuel College üyesi ve Kral I. James’in eski baş papazı olan Ralph Cudworth idi. Annesi Mary Machell Cudworth, James’in büyük oğlu Henry’nin dadısıydı. Cudworth Senior 1624’te öldü ve Mary Cudworth daha sonra Aller Rektörü olarak onun yerine geçen Doktor John Stoughton ile evlendi. Stoughton aynı zamanda genç Ralph’in evde eğitimiyle de ilgilenmiştir.

Cudworth 1632’de Emmanuel’e kaydoldu. 1635’te Bachelor of Arts ve 1639’da Masters of Arts derecelerini aldı. Aynı zamanda Emmanuel’in bir üyesi olarak kabul edildi ve burada ders vermeye başladı. Cudworth 1646’da teoloji lisansını ve 1651’de teoloji doktorasını tamamladı. Bu süre zarfında, Cambridge Platoncuları olarak bilinen felsefi ve teolojik hareketin kurucusu Benjamin Whichcote ile de arkadaş oldu.

Ralph Cudworth‘un The True Intellectual System of the Universe, A Treatise Concerning Eternal and Immutable Morality ve A Treatise on Freewill adlı eserleri Platoncu dünya görüşünün bugünkü en kapsamlı açıklamalarını oluşturmaktadır.

Platoncu Okul, Kalvinistlerin İngiliz İç Savaşı’nda kazandığı zaferin ardından yaşanan düşünsel krize bir tepki olarak ortaya çıkmıştır. Kalvinciler, insan aklının Tanrı’nın iradesini anlamak için yetersiz olduğuna; sadece vahyin kabul edilebilir olduğuna inanıyorlardı. I. Charles’ın ölümü ve geleneksel otoritenin başarısızlığa uğramasıyla birlikte, Kalvinizm’in çeşitli fraksiyonları eski düzenin yerini alacak yeni düzeni kendi anlayışlarına göre şekillendirmeye çalışmışlardır. Herhangi bir arabulucu otorite ya da uzlaşma için müzakere zemini olmadığından, sonuç şiddete meyletmiştir.

Platoncular özgür irade kavramını destekleyen ve Thomas Hobbes’un materyalizmine karşı çıkan doğal bir teoloji inşa etmişlerdir. Üyelerine göre felsefe ve teoloji arasında doğal bir ayrım yoktur. Dolayısıyla akıl, karşıt teolojik ve etik iddiaları kendi döneminde sorun teşkil edebilecek bir şiddete başvurmadan çözümleyebilmiştir.

Bu gündemi desteklemek için Ralph Cudworth kendini hem antik hem de çağdaş kaynaklardan oluşan geniş bir külliyata dayanan bir evren modeli geliştirmeye adadı. Onun ontolojisi Neoplatonizm’e dayanıyordu ve “Biçimlendirici Doğa” adını verdiği bir Dünya-Ruhu içeriyordu. Epistemolojisi, hem aklı hem de evreni düzenleyen rasyonalite ölçütleri olarak işlev gören “Tözlerin” Tanrı’ya içkin olduğu değiştirilmiş bir Platonculuk anlayışına dayanıyordu. İnsanların özgür iradeye sahip olduğu fikrini desteklemek için Epiktetos’un Stoacı felsefesinden türetilmiş, kulağa modern gelen bir psikolojik teori geliştirmiştir. Bu teori ile materyalizm, voluntarizm ve determinizm kavramlarına karşı eleştiriler yöneltmiştir.

Cambridge Okulu öncelikle muhalif bir topluluktu ve dönemin kaygılarına Monarşinin Restorasyonu siyasi bir çözüm sağladığında topluluk büyük ölçüde dağıldı. Bununla birlikte, Ralph Cudworth sonraki nesiller üzerinde önemli bir etki yarattı. Kızı Damaris aracılığıyla fikirleri, diğerlerinin yanı sıra John Locke ve Gottfried Leibniz’in felsefelerinin şekillenmesine yardımcı oldu.

Yazan: Sosyolog Ömer Yıldırım