Paralelizm nedir?

Paralelizm; soyut anlamda iki şeyin, iki hattın, iki planın, iki meslek veya müessesenin paralel oluşudur. Doktrin olarak, iki veya daha çok olaylar serisinin karşılıklı olarak birbirlerine paralel olduğunu ileri süren görüşe paralelizm denir. Bunların birisinde ortaya çıkan bütün değişiklikler paralel olarak aynı şiddet ve önemde ötekisinde de meydana gelir.

Paralelizm, zihinsel ve fiziksel olayların tanrı tarafından eşgüdümü sağlanan olaylar olduğunu savunan zihin felsefesi görüşüdür. Zihinsel bir olay olduğunda, mesela Mıstafa odadan dışarı yürümeye karar verdiğinde, Mıstafa’nın bedeni odanın dışına yönelir. Bu, zihin ve beden arasındaki neden-sonuç ilişkisinin yer almadığı bir olaydır. Zihinsel ve fiziksel olaylar tanrı tarafından mükemmel şekilde ayarlanmıştır.

Leibniz’in “önceden hazırlanmış uyum” veya Nicholas Malebranche’ın anlık tanrısal etkileşimini içeren okasyonalizm fikirleri paralelist düşünceler içerir.

Paralelizmin vuku bulmasının iki şekli vardır:

Sebebe ait paralelizm

İki paralel seri arasında, sebeplik ilişkisidir. Bu ister herhangi bir veri olarak, ister araştırmanın bir hipotezi olarak olsun, ilişkinin böyle olduğunu kabul eder.

Bütün sebeplik münasebetlerini reddeden paralelizm

Buna kelimenin dar anlamıyla “Psiko-fızyolojik paralelizm” de denir. Buna göre her psişik olay, belirli bir fizik veya fizyolojik olaya karşılık gelir. Psişik olayın fizik olay, fizik olayın da psişik olay üzerine hiçbir tesiri olmadığını ileri sürer. Bu görüş Leibniz’in ezel, uyum anlayışıyla ilgilidir.

İLGİLİ KONULAR:

• Psiko-fiziksel paralelizm
• Okasyonalizm

Kaynak: ZİHİN FELSEFESİ, s. 103-104, T.C. ANADOLU ÜNİVERSİTESİ YAYINI NO: 2337 AÇIKÖĞRETİM FAKÜLTESİ YAYINI NO: 1334