Nitelik düalizmi nedir?
Yalnızca fiziksel tözün var olduğunu kabul eden ve zihinsel olayların fiziksel beynin özel nitelikleri olduğunu öne süren düalist görüşe nitelik düalizmi adı verilir.
Nitelik düalizmi (property dualism) olarak bilinen bu görüşe göre fiziksel beynin dışında bir töz yoktur. Ancak beyin, öyle bazı özel niteliklere sahiptir ki bunlara başka hiçbir fiziksel nesne sahip olamaz. Beynin sahip olduğu bu özel niteliklerin fiziksel değil, zihinsel cinsten olması, bu anlayışı düalist bir görüş yapar. Beynin sahip olduğu zihinsel nitelikler arasında acı duyma, düşünme, herhangi bir şeyi arzu etme vs. gibi nitelikler bulunur. Bu tür nitelikler, bilinçli düşünmenin özellikleridir, asla fiziksel durumlarla tam anlamıyla açıklanamazlar. Bu nitelikleri açıklayabilmek için, zihinsel olgular bilimi gibi bir bilim gerekir.
Nitelik düalizmi, töz düalizmi ve materyalizm arasında yer alan, bir düalizm çeşididir. Materyalizm gibi, nitelik düalizmi de yalnızca fiziksel tözün var olduğunu savunur. Ama materyalizmin aksine, zihinsel durumların fiziksel durumlara indirgendiğini kabul etmez. Nitelik düalizmine göre zihinsel durumlar indirgenemezler; zihnin tamamen fiziksel bir çözümlemesi yapılamaz. Öte yandan, nitelik düalizmi, töz düalizminin aksine, fiziksel dünyasıyla etkileşim içinde olan, fiziksel bedeni harekete geçiren ölümsüz zihinlerin var olduğu görüşüne de karşıdır.
Dolayısıyla nitelik düalizmi, yalnızca tek bir tözde (fiziksel tözün) fiziksel ve zihinsel olmak üzere iki tür niteliğin var olduğunu savunur. Bedenlerimiz, kilo ve uzunluk gibi fiziksel niteliklere, inançlar ve arzular gibi zihinsel niteliklere sahiptir. Bu görüş, düalizmin ve materyalizmin içine düştüğü sorunlardan kaçınmayı başarmıştır. Çünkü; bir yandan zihinsel nitelikleri tamamen fiziksel niteliklerden daha üst düzeyde bir yere yerleştirerek indirgemeci materyalizmin içine düştüğü çelişkilerden kaçınır. Diğer yandan, zihinsel niteliklerin, bağımsız olarak var olan ölümsüz bir tözü temsil ettiklerini varsaymadığı için, töz düalizminin, iki birbirinden bağımsız tözün nasıl etkileştiğini açıklayarak karşılaştığı sorunlardan kaçınır.
Kaynak: ZİHİN FELSEFESİ, s. 107-108, T.C. ANADOLU ÜNİVERSİTESİ YAYINI NO: 2337 AÇIKÖĞRETİM FAKÜLTESİ YAYINI NO: 1334