Algıda Seçicilik ve Algıda Seçiciliği Etkileyen Faktörler

İnsanın çevreden ve kendi bedeninden gelen tüm uyarıcıları algılamayıp onlar arasında bir seçim yapmasına denir. Buna seçici dikkat de denir. Eğer duyu organlarımıza çarpan ya da kendi bedenimizden gelen tüm uyarıcıları duyumsamak mümkün olsaydı bile bunların hepsi açıkça kavranamazdı. Organizma bu nedenle enerjisini çevresindeki (ya da bedeninden gelen) uyarıcılardan hepsine değil bazılarına yöneltir. Ders çalışmaktan sıkılan bir öğrencinin dikkati bazen dış uyarıcılara (dışarıdan gelen satıcının sesi, mutfaktan gelen koku gibi) bazen de iç uyarıcılara ( midesinden gelen açlık gurultusu, bazen oturduğu sandalyenin sertliğinin verdiği rahatsızlık gibi) yönelir.

Algıda Seçiciliği (Dikkati) Etkileyen Faktörler

Dış Faktörler

• Uyarıcının Şiddeti ve Büyüklüğü: Bir ışığın parlaklaşması veya bir sesin şiddetlenmesi, bunların dikkati kendilerine çekme olasılıklarını artırır. (Büyük bir gürültü, parlak renkli ilanlar diğerlerine göre daha önce farkedilir.) Yenilik: Sıradan nesneler, olaylar, resimler, alışılagelmiş olmayanlara göre daha az dikkat çeker.
• Tekrar Eden Uyarıcılar: Bir uyarıcının tekrarlanması fark edilme olasılığını artırır. (Sınıfın ilgisini çekmek isteyen öğretmenin masaya birkaç kez vurması) İnsanların unutkanlık özelliğini dikkate alan reklam şirketleri bu gerçekten hareketle satacakları malın reklamını tekrarlayarak insanların zihninde yer etmeye çalışmaktadır.
• Hareket Eden Uyarıcılar: Hareket eden bir nesneye doğuştan gelen bir yönelme eğilimi vardır. Bu eğilimi bilen reklamcılar dikkat çekmek için hareketli görüntüler kullanırlar. (Oyuncak vitrininde dans eden bir bebeğin diğer oyuncaklardan daha önce fark edilmesi)
• Zıt Uyarıcılar: Farklı olan, çevrenin geri kalan kısmı ile kontrast içinde bulunan durumlar dikkati daha fazla çeker. (Karla kaplı bir ortamda siyah bir tavşanın beyazlara oranla daha kolay fark edilmesi)

İç Faktörler

• İlgiler: İnsanların ilgisi hangi şeyi nasıl algılayacakları konusunda belirleyici olabilmektedir. Otomobilleri çok seven bir gencin otomobil reklamlarına dikkat etmesinde olduğu gibi insanlar görmek istediklerini görürler.
• Meslek: Şoförün motordan gelen sesi yolculardan önce fark etmesi gibi polisin, savcı ve hakimlerin insanları suç penceresinden; öğretmenlerin bilgi penceresinden; askerlerin düşman-dost penceresinden algılamaları hep mesleğin etkisini göstermektedir.İnsanların mesleklerini algılama şekilleri onların motivasyonlarını da etkilemektedir.
• Beklenti: Belli şart ve durumların gerçekleşmesi halinde umulan bir sonucun ortaya çıkma öngörüsü beklentidir. İnsanlar bekledikleri şeyi algılamaktadırlar. Kar yağdığında tatil beklentisi olan öğrencilerin tatil haberine diğer haberlerden daha çok dikkat etmeleri gibi.
• Güdü ve İhtiyaçlar: Aç olan bir insanın kendine gösterilen şekilleri yiyeceğe susuz olan birinin ise suya benzetmesi gibi algılarımızı ihtiyaç ve güdüler de etkilemektedir. Koruma görevlileri saldırılara ve suikastlere motive oldukları için şüpheli şahısları daha çabuk fark edebilirler.

Kaynak: MEB HAYAT BOYU ÖĞRENME GENEL MÜDÜRLÜĞÜ YAYINLARI AÇIK ÖĞRETİM OKULLARI, Psikoloji 1 kitabı.