Felsefe hakkında her şey…

Sivil itaatsizlik

12.04.2023
533
Sivil itaatsizlik

Sivil itaatsizlik genel anlamıyla adil ilişkilerin herhangi bir ölçüde hüküm sürdüğü demokratik sistemlerde ortaya çıkan, ciddi haksızlıklara karşı başvurulacak yasal olanakların sonuna varıldığı noktada son bir çare olarak başvurulan, kendisine anayasayı ya da toplumsal sözleşmede ifadesini bulan ortak adalet anlayışını temel alan, özünde şiddeti kesinlikle reddeden, yasa dışı ve fakat politik bir edimdir.

İlk olarak 1840’lı yılların Amerika’sında Henry David Thoreau tarafından dile getirilen sivil itaatsizlik kavramı, 1980’li yıllarda bu kez Avrupa’da yoğun tartışmalara konu olmuş ve son yıllarda Türkiye’de de kullanılmaya başlanmıştır.

SİVİL İTAATSİZLİK

Sivil itaatsizlik; haksız bir uygulamaya karşı bütün yasal yollar denendikten sonra girişilen yasa dışı bir eylemdir. Ancak yasa dışı eyleme girişmek, ilke olarak yasa dışı örgütlenmeyi ya da eylemi savunmak anlamına gelmez. Sivil itaatsizlik eylemine ancak ve ancak sonuç getirecek yasal yollar denenip tüketildikten sonra başvurulur.

Sivil itaatsizlik eylemi az ya da çok Adil olduğu varsayılan toplumsal ilişkiler sistemine karşı değil, tek tek haksızlıklara karşı yapılır. Yani sistemin tümüne yönelik bir karşı çıkış söz konusu değildir. Sistemin genel anlamda adaletli olduğu varsayılır. Bu anlamda sivil itaatsizlik ideolojik birliktelikleri gerektirmez. Burada asıl durum karşı çıkılan ya da istenen şeylerde yakalanacak bir ortak paydadır. Farklı bir deyişle düşünsel düzeyde genel bir örtüşmenin değil de kısmi bir birlikteliğin varlığı dahi ideolojiler üstü bir sivil itaatsizlik edimi için yeterlidir.

“Kendimden emin her demokratik devlet, politik kültürünün zorunlu bir unsuru olduğu için sivil itaatsizliği kendi yapısının ayrılmaz bir parçası olarak görür.”

Habermas

Sivil itaatsizlik eylemcisi, var olan anayasal düzeninin temel ilkelerine ya da toplumsal sözleşmeye esastan bir itirazda bulunmaz. Tersine, bu temel anlaşmanın ilkelerinin çiğnenmesinden duyduğu kaygıyı dile getirmek için bu yola başvurur. Bu anlamıyla sivil itaatsizlik yasa dışıdır, evet; fakat meşru bir eylem biçimidir. Burada üzerinde durulması gereken nokta, sivil itaatsizlik eyleminde ifadesini bulan ihlalin sembolik özellikte olması ve bu protestonun tamamen barışçıl araçlarla sınırlanmasıdır.

Şöyle ki sivil itaatsizlik edimi bireysel çıkarlarla ya da toplumun diğer üyelerinin haklarının gaspına yol açacak grup çıkarlarıyla gerekçelendirilemez. Örneğin dinî özgürlükleri ihlal edilen bir inanç sisteminin haklarını savunmak için sivil itaatsizliğe başvurmak mümkündür; fakat dinî inançları ya da dinî kuralları toplumun geneli için geçerli kurallar haline getirmek amacıyla böyle bir yola başvurulamaz.

Kaynak: “Kamu Vicdanına Çağrı: Sivil İtaatsizlik”, Ayrıntı Yayınları, s. 1-19

Derleyen: Sosyolog Ömer Yıldırım

BİR YORUM YAZIN

ZİYARETÇİ YORUMLARI - 0 YORUM

Henüz yorum yapılmamış.

2005'ten beri çevrim içi felsefe yapıyoruz...