Felsefe hakkında her şey…

Keoslu Prodikos Kimdir?

08.11.2019
Keoslu Prodikos Kimdir?

Prodikos, M.Ö. 470’de, Keos Adası’nda doğan ve Atina’da yaşamını sürdüren Yunan filozofudur. Keos Atina’ya yakın olduğu için, sık sık Atina’ya giden Prodikos, şehirde bir retorik okulu açmaya karar verir. Bu bağlamda Platon, onun dilin hoşluklarıyla ilgilenen, bilgiç bir öğretmen olduğunu ve bu okul sayesinde de maddi olarak zenginleştiğini söyleyerek eleştirmiştir.

PRODİKOS

Prodikos, şehirden şehire dolaşarak, para karşılığı retorik dersleri vermiştir. Söylevleriyle, gençleri kendine hayran bırakmıştır. Onun tüm Yunanistan’da, zengin çocuklarını kendine getirmekle görevli kuryeleri vardır. Fakir aile çocuklarına ise nadiren ders vermiştir. Fakir gençlerden bir drahmi; zengin gençlerden ise 50 drahmi ücret aldığı söylenmektedir. Yani Prodikos derslerin ücretini kişilerin malvarlığına ve iş düzenine göre ayarlamıştır.

Platon, bu ücret düzenini şöyle eleştirmiştir: “Sokrates, Prodikos’un, adam başına 50 drahmiye verdiği dersleri almış olsaydı, adların niteliğini söyleyebilirdi. Ama, 1 drahmilik derslerine girdiği için bu konuda bilgisiz kalmıştır.”

Prodikos’un dersleri özellikle, Thebes ve Lakedaemon’da çok büyük övgüler almıştır. İnsanlar, akın akın onu dinlemeye gitmişlerdir. Hatta Ksenophon’un, Boeotia’da mahkûmken, kendi kefalet parasını ödeyerek, onu dinlemeye gittiği iddia edilmektedir.

Prodikos

Prodikos

Prodikos’un Felsefesi

Pythagoras’ın öğrencisi olan Prodikos, Protagoras’ın başlattığı Yunan sofizm anlayışının en önemli düşünürlerinden biridir. Ayrıca, Demokritos’un ekolündedir. Cicero, onun bazı öğretilerinin tüm dinleri yıkıcı nitelikte olduğunu; Sextus Empiricus ise, onun ateist olduğunu söylemiştir.

Prodikos’a göre; Tanrılar, düşünceden yoksundur. O halde, zaten var olmadıkları açıktır. İnsanlar, yararlı gördükleri her şeyi, Tanrı zannetmiştir. Daha doğrusu, kendilerine yararlı bir etki yapmış olan doğa nesneleri, Tanrı düşüncesinin doğmasına ve onların yaptıkları iyiliklere karşılık olarak, onlara tapınmalarına neden olmuştur. Böylelikle; ekmek Demeter, şarap Dionysos, su da Poseidon gibi adlar almıştır.

Prodikos, Epikür’den çok daha önce, ölümün korkunç bir şey olmadığını; onun, biz yaşarken ya da biz varolmadığımız zaman, bizi ilgilendirmeyeceğini söyler. Çünkü, yaşadığımız sürece, bize ölüm yoktur; ölümün geldiği andan itibaren de ölüm için, biz yokuz demektir.

Prodikos’un dünya görüşü, onun ilk pesimistlerden olduğunu gösterir. Ona göre; varlığın kötülükleri, iyiliklerini aşar. Ancak, onun hayata bakışındaki kötümserlik, insan iradesini ve enerjisini yıkma amacı taşımaz.

Prodikos, kiniklerin ve stoacıların ahlak doktrinleri üzerinde etki yapmış olan, “kendinden ilgisiz şeyler” kavramını ortaya atmıştır. Ona göre, bu kavram; aklın gösterdiği yolda ve aşırıya kaçmadan kullanıldığı zaman, bir anlam taşıyabilir.

Prodikos, erdemin öğretilebileceğine inanır. Ona göre; malvarlığını ne yapmak gerektiğini bilen erdemli insanlar için, zenginlik, bir iyiliktir. Bunu bilmeyen insanlar için ise kötülüktür. Her şey, kullanmak isteyenin, kullanış tarzına göre değerlenir.

Prodikos, eş anlamlı (synonyme) sözcükleri toplayarak bunlar arasındaki ince anlam farklılıklarını, belirgin bir şekilde ayırmıştır. Synonyme (eş anlamlı olup farklı yazılan) sözcüklerin yanı sıra, homonyme (aynı yazılıp farklı anlamları olan) sözcükleri de incelemiştir. Onun amacı; dili, düşünce aracılığıyla, yetkin bir duruma getirmektir.

Prodikos’un Eserleri

Prodikos’un önemli eserleri içinde, “Doğa Hakkında” ve “İnsan Doğasına Dair” adlı eserleri vardır. Ancak, bu iki eser de günümüze ulaşmamıştır.

Onun, diğer önemli bir eseri “Mevsimler”dir. Bu eserde yer alan, “Herakles’in Seçimi” ya da “Rezillikle, Erdem Arasındaki Herakles” adlı öykü, Prodikos’tan sonraki birçok yazara ve hatta, Orta Çağ Hıristiyan edebiyatına esin kaynağı olmuştur. Bu öykü, Prodikos’un, kendi hayatından bir yansımadır.

Prodikos, retorik derslerinden kazandığı parayı, zevk için harcar. Ancak, diğer yandan da erdem üzerine söylevler verirdi. Öyküye konu olan Herakles de erdem ve kösnü (şehvet) Tanrısı tarafından kışkırtılmaktadır. Herakles, erdemin baskıcı ve zor yolu ile tutku ve ahlaksızlıkların kolay yolu arasında, bir seçim yapmak durumundadır. Herakles, zor olan erdemi seçer. Erdemi öven bu yazı, tüm antikite tarafından beğenilmiş ve Prodikos da adını ölümsüzleştirmiştir.

BİR YORUM YAZIN

ZİYARETÇİ YORUMLARI - 0 YORUM

Henüz yorum yapılmamış.

2005'ten beri çevrim içi felsefe yapıyoruz...