Olympe de Gouges

Olympe de Gouges 1791 yılında, Fransa’daki Terör Dönemi’nde başı kesilerek idam edilen üçüncü kadın olmadan iki yıl önce, en bilinen eserlerinden birisi olarak kabul edilen “The Rights of Woman” (genellikle Kadın ve Kadın Yurttaş Hakları Bildirgesi olarak anılır) adlı kitabında “Kadın idam sehpasına çıkma hakkına sahiptir; aynı şekilde kürsüye çıkma hakkına da sahip olmalıdır” diye yazmıştır.

Fransız Devrimi sırasında siyasi yazıları nedeniyle idam edilen tek kadın olan Olympe de Gouges Fransa’da 16. Louis’nin ölümünü isteyen Devrimci Parti çizgisine katılmayı reddetmiştir.

Simone de Beauvoir, Le Deuxième sexe (İkinci Cinsiyet) adlı eserinde onu tarihte “makus kaderini protesto eden” az sayıdaki kadından biri olarak tanımlar. Yorumcular tarafından birçok farklı şekilde bir politikacı, bir femme philosophe, bir sanatçı, bir siyasi analist ve bir aktivist olarak nitelendirilse de onun bunların hepsine birden sahip olduğu söylenebilir. Yazılarında birçok çelişki olmasına rağmen, ifade özgürlüğü hakkına ve bunun sosyal ve siyasi eleştirideki rolüne olan inancından asla vazgeçmemiştir.

Kısa süren mutsuz bir evliliğin ardından kocasının ölümü üzerine Paris’e taşınan Olympe de Gouges, burada varlıklı bir hayranının desteğiyle tamamen kadınlardan esirgenen kürsüye çıkmaya odaklanan bir yaşam sürmeye başladı.

Toplumsal geleneklere her yönden meydan okuyan ve çok daha sonraki bir çağın feminizmini anımsatan bir hayat kuran Olympe de Gouges, yetişkinlik hayatını adaletsiz sistemlerin kurbanlarını savunarak, kadın hakları ve ekonomik olarak dezavantajlı olanlar hakkında kamusal bir tartışma yaratmaya yardımcı olarak ve toplumun tabulaştırdığı meseleleri tiyatro sahnesine ve daha geniş toplumsal tartışmalara taşımaya çalışarak geçirdi.

Onun kendi döneminin edebî ve felsefi toplantılarına katılıp katılmadığı, hatta zaman zaman bu toplantılara ev sahipliği yapıp yapmadığı konusunda görüş ayrılıkları vardır. Biyografi yazarı Oliver Blanc’a göre toplantılara hem katılmış hem de ev sahipliği yapmıştır. Tarihçi John R. Cole (2011) ise bunlara dönük hiçbir kanıt bulunmadığını ileri sürmüştür.

Bütün bunlara karşın Olympe de Gouges Paris’in şık ve entelektüel seçkinleri arasında tanınıyordu ve en azından bir süre için zamanının en etkili düşünürlerinin ana temalarını iyi biliyordu. İsmi 1774-1784 yılları arasında Almanach des addresses‘te (bir tür sosyal kayıt defteri) geçmektedir.

40 oyun (12’si günümüze ulaşmıştır), iki roman ve 70’e yakın siyasi broşürün yazarı olan Olympe de Gouges, tam anlamıyla bir filozof olmasa da kadınların toplumdaki konumuna ilişkin yaptığı zekice analizler, toplumsal cinsiyet ve siyasi ilişkilerin kesişim noktalarını yeniden tasarlaması, sivil erdem anlayışı ve barışçıl duruşu ve kadınlar, siyahlar ve çocuklar için yaptığı kimlik savunuculuğu nedeniyle ilgiyi hak etmektedir.

Kölelerin azat edilmesini, kadınların haklarını ve yetimlerin, yoksulların, işsizlerin, yaşlıların ve evlilik dışı çocukların korunmasını ilk talep edenler arasında bulunan Olympe de Gouges, Başta Rousseau olmak üzere Condorcet, Voltaire ve oyun yazarı Beaumarchais gibi hayranlık duyduğu kişileri sıklıkla eserlerinde kullanmıştır.

Yazan: Sosyolog Ömer Yıldırım