Felsefi Bir Metni Analiz Etme

Felsefi bir konuyu ele alan, felsefi bir problemi tartışan metinlere “felsefi metin” adı verilir. Felsefi bir metni analiz etme işi, genel olarak herhangi bir metin içeriğine bağlı değerlendirilir. Bu anlamda felsefi bir metin hayatın anlamını, varlık, bilgi ve değerle ilgili soruları ve kavramları çözümlemeye çalışır.

Temelde felsefi düşünce, derin düşünmeye ve eleştirel bir tavra dayanır. Bu tutum felsefi bir metne de doğrudan yansır. Felsefi bir metinde ele alınan konu aklın eleştirici süzgecinden geçirilmiş ve tutarlı bir biçimde derlenmiş niteliktedir. Filozofun amacı, bir konu hakkında temellendirilmiş bilgilere sahip olmaktır. Filozofun yazdığı metnin bu amaca bağlı olarak okunması ve incelenmesi gerekir.

Felsefe ve yaşam iç içedir. Sanılanın aksine felsefe, gündelik bazı sorunların teorik ifadesi ve bu sorulara çözüm arayışlarından doğmuştur. Örneğin Sokrates’in ahlaki erdemleri yüceltme mücadelesinin gerisinde, Atina’daki ahlaki çözülmenin etkisi vardır. Platon’un siyaset teorisinin gerisinde, Atina siyasetinin yozlaşması etkili olmuştur. Bugün tartıştığımız etik, siyaset, demokrasi, doğa ve insan ilişkisine dair sorunlar da hayatımızda bire bir olmasa da dolaylı olarak yaşanan sorunların yansımalarıdır. Bu anlamda filozoflar çağlarının tanıklarıdırlar.

İlgili konu: Felsefe – yaşam ilişkisi

Felsefi metinler, filozofun düşünsel sistemini yansıtır. Filozof ele aldığı sorunu, kendi kuramsal bakış açısı temelinde ifade eder. Bu açıdan bir metnin analizi aynı zamanda filozofun felsefi sistemi hakkında da bilgi sahibi olmamızı sağlar. Felsefi metinleri analiz ederken filozofun bu metinde neyi sorunsallaştırdığı, bu sorunu nasıl ele aldığı ve kavramlara hangi anlamlar yüklediğine odaklanmak gerekir. Bunun için metnin ana temasına, metinde geçen temel kavramlara ve metnin bugün yaşadığımız sorunlara nasıl ışık tuttuğuna bakılmalıdır.

Alman filozof Kant’a göre sentez bir bilginin içeriğini genişletmenin yoludur. Sentez bilginin karşısında ise analitik bilgi yer alır. Analitik bilgi yalnızca bütün olan bir fikrin çözümlenmesiyle oluşur. Hegel ise sentez kavramını olumlu bir düşünce ya da oluşun karşıtı olarak görür. Hegel’e göre olumlu anlamda tez olan bir durum karşıtını yani antitezini doğurur. Tez ve antitezin birleşmesinden ise sentez doğar. Örneğin; doğum tez, ölüm antitez, hayat ise sentezdir. Hegel’in bu düşüncesine “diyalektik idealizm” adı verilir. Diyalektik, varlığın ve düşünmenin mantıksal yasası konumundadır.