Enstrümantalizm Nedir? Aletçilik

Enstrümantalizm ya da Türkçe adlarıyla aletçilik, araçsalcılık nedir diye sorulacak olursa bu soruya şöyle cevap vermek mümkün olacaktır: Enstrümantalizm ya da aletçilik veya araçsalcılık; Amerikalı pragmatist filozof John Dewey’in, bilimsel kuramları alet sayan öğretisidir.

Amerikan düşünürü William James’in uygulayıcılık’ından yola çıkan Amerikan düşünür Dewey; bilimsel yasa, kuram ve kavramları birer “alet” saymaktadır. Bu araç ya da aletler başarılı olurlarsa iyi ve gerçektirler, başarılı olmazlarsa kötüdürler ve gerçek değildirler.

William James

Deneysel mantık adıyla adlandırılan aletçilik, nesnel bilimciliği yadsımaktadır.

Enstrümantalizm akımına göre bilimin, belli bir durumda en elverişli davranışın araştırılmasını sağlamaktan başka hiçbir nesnel gerçekçiliği yoktur. Aletçilik ya da enstrümantalizm nesnelliği öznelliğe indirgediğinden ötürü de öznel idealist bir anlayıştır.

Örneğin enstrümantalizm hukuku, sadece toplumsal değişmenin bir aracı olarak sayar ve onun kendine özgü bir doğası olduğunu yadsır. Yine enstrümantalizm, hukukun bir değer taşımadığını, olsa olsa mevcut düzeni tesis etmek gibi bir araç değere yönelik olabileceğini yoksa ortak fayda, adalet ve özgürlük gibi amaç değerlere yönelik bir anlam taşımadığını kabul eder.