Dünyanın en mutlu coğrafyasında dünyanın en karanlık müziği neden oldukça popülerdir?

24.08.2023

461

Dünyanın en mutlu coğrafyasında dünyanın en karanlık müziği neden oldukça popülerdir?

İskandinav ülkelerinde heavy metal oldukça yaygın bir müzik türüdür. İskandinavya aynı zamanda dünyanın en rahatlık içinde yaşayan toplumlarının bulunduğu coğrafya olarak da kabul edilir. Peki en “karanlık” müzik türü denilebilecek heavy metal, dünyanın en gönençli coğrafyasında neden bu kadar yaygındır? Bunun sebebi kültürel etkenler mi, yoksa ekonomik nedenler midir?

İskandinav ülkelerinde başka hiçbir yerde olmadığı kadar çok heavy metal müzik grubu vardır. Bu müziğin bu coğrafyadaki popülaritesinin İskandinav kültürü, tarihi ve bölgenin coğrafi özellikleriyle sıkı bir şekilde bağlantılı olduğu ileri sürülmektedir. Bir kısım görüşe göreyse heavy metalin bu kadar yaygın olması, bu coğrafyanın refah ve eğitim seviyesinden kaynaklanıyor olabilir.

İskandinav ülkeleri genel olarak dünyanın en mutlu ülkeleri arasında yer almaktadır ve bunun da oldukça makul gerekçeleri vardır. İskandinav toplumları güvenlikli, benzeşik, kişi başına düşen millî gelirleri yüksek, ortalama yaşam süreleri uzun ve altyapıları gelişmiş toplumlardır. Bu toplumların örneğin cezadan ziyade rehabilitasyona önem veren ve mahkûmların kendi yemeklerini pişirip kendi bahçelerini düzenlemelerine müsaade tanıyan hapishaneleri de toplumun genel durumunu yansıtmaktadır.

Bu olumlu gerçekliklerin yanında İskandinav ülkeleriyle ilgili daha az bilinen ve ilk bakışta bunca nitelikle çelişiyor gibi görünen bir başka veri de heavy metal müziğe olan düşkünlükleridir.

Çekyalı dil bilimci ve matematikçi Jakub Marian tarafından 2016 yılında yapılan bir araştırmaya göre, Amerika Birleşik Devletleri’nde her bir milyon vatandaşa yaklaşık 72 metal grubu düşerken örneğin İsveç’te 428 metal grubu bulunmaktadır. Finlandiya toplamda 630 metal grubuyla zirvede yer alıyor. Bir milyon vatandaş başına sırasıyla 341 ve 299 metal grubu düşen İzlanda ve Norveç, heavy metalin doğum yeri kabul edilen Birleşik Krallık’taki bir milyon kişiye 69 grup ortalamasının oldukça üzerinde bulunuyor. ¹

Heavy metalin İskandinavya’da neden bu kadar popüler olduğunu söylemek haydi güç; çünkü dünyanın bu nezih, zengin ve müreffeh köşesinin, bu müzik türünün sesinin yükseldiğine inanılan ilk yerle çok az ortak noktası bulunuyor: Savaş sonrasının pislik içinde, yoğun çalışmaya maruz bırakılan işçilerinin Birmingham’ıyla. ²

Yine de antropologlar ve müzik tarihçileri, bu durumu en akla yatkın biçimde açıklamak için birçok teori öne sürmüşlerdir.

İskandinav Metal Müziğinin Kökenleri

İskandinav metali veya Nordik metal, Amerikan ve İngiliz benzerlerine göre daha melodiktir. İlk olarak 1980’lerde ortaya çıkan bu tür, her İskandinav ülkesine özgü alt türlere ayrılabilir. Meshuggah (Bleed ve New Millenium Cyanide Christ şarkılarıyla tanınır) gibi gruplarla özetlenebilecek İsveç death metali yüksek tempolu ve oldukça gürültülüdür. Derin ve hırıltılı vokalleri, tiz ve daha lirik olan Mayhem (Falsified and Hated) ve Emperor (I am the Black Wizards) gibi gruplar tarafından temsil edilen Norveç black metaliyle keskin bir tezat oluşturur. Benzer karşılaştırmalar Finlandiya, Danimarka ve İzlanda arasında da yapılabilir.

Mayhem

Bazıları heavy metalin İskandinavlar arasında popüler hâle gelmesinin nedeninin, İskandinavların toplum içinde kolayca ifade edemedikleri duygularını dışa vurmalarına olanak sağlaması olduğunu ileri sürmüştür. İskandinav toplumları farklılık yerine benzerliğe değer veren ve sessizliği anlamsız küçük tartışmalara tercih eden içe dönük toplumlar olarak bilinir. İsveç’te bu eğilim dödprat ya da “ölü konuşma” olarak adlandırılır. İsveçliler için konuşmanın amacı anlamlı bilgi alışverişinde bulunmaktır ve amaçsız sohbetlere katılmak hiç de değerli değildir.

İskandinavlar insanların sorunlarını başkalarına yük olmadan çözmelerini bekler. Onlara göre gerçek dostluk kazanılması son derece güç bir yakınlıktır. Yüksek sesle ve gürültülü konuşmanın genellikle kaba ve rahatsız edici olarak görüldüğü bir coğrafyada, bir konserde kimse tarafından yargılanma tedirginliği yaşamadan çığlık atmak, etkili bir rahatlama yöntemi olabilir.

İskandinavların heavy metal müziğe ilgi duymalarının bir başka nedenini tutkulu tonları ve dehşetengiz imgeleriyle Viking kültürüne gönderme yapması olarak gören bir teori daha vardır. Hatta İskandinav metali, Viking metali olarak da adlandırılır ve birçok şarkı Viking deniz savaşlarını anlatır ya da onlara atıfta bulunur. Bunun da ötesinde, heavy metal müziğin uyandırdığı coşkunluk hâli, Vikinglerin kendilerini savaşa hazırlamak ve düşmanlarının yüreğine korku salmak için söyledikleri marşlarla karşılaştırılmıştır.

Bilinen başkaca açıklamalar İskandinavya’nın pagan kültürüyle olan bağına işaret eder ve bu da Nordik metalde sergilenen performansın bir diğer nedenidir. Bu müzik türünün kasvet yüklü karakteri, bölgenin sert iklimi ve uzun geceleriyle (en kuzeydeki bölgeler kasımdan ocak ayına kadar hiç güneş ışığı görmez) ilgili görülürken karşı-kültürel, anti-otoriter duruşu ise kontrolcü, ayrıntıcı hükûmetlere bir yanıt olarak kabul edilir.

Bir başka ilgi çekici teoriye göre İskandinav ülkeleri metale tam da yüksek mutluluk düzeyleri nedeniyle yöneliyor. Buradaki temel fikir, mutluluklarıyla bilinen ülkelerin kasvetli müzikleri bu durağan mutluluktan bir kaçış olarak kullandığı, aynı şekilde refaha erememiş toplumların da daha heyecanlı ve hareketli müzikleri kendi düşük refah seviyeleriyle bir başa çıkma mekanizması olarak kullanmasıdır.

Bu teori ne kadar makul görünse de taşıdığı apaçık ikilem, daha fazla örneğe bakıldıkça alenileşir. Örneğin kartel kontrolündeki Meksika evet neşeli banda sahip salsa ve mariachi müzikleri ile bilinse de aynı ülke yürek burkan balatlar konusunda da oldukça iyidir. Benzer şekilde, İsveç dünyadaki diğer tüm ülkelerden daha fazla heavy metal grubuna sahip olsa da başlangıçta geleneksel halk ve dans müziğine atıfta bulunan bir terim olarak kullanılan Iskelmä’ye de ev sahipliği yapmaktadır ki bu terim bugün gamsız, pozitif yüklü pop şarkıları ifade etmektedir.

Farklı Bir Bakış Açısı

California Üniversitesinde felsefe profesörü olan Cameron DeHart, Jakub Marian’ın çalışmasıyla özetlediği heavy metalin küresel dağılımının, büyük ölçüde zenginlik ve demokrasiyle açıklanabileceğini savunmuştur. DeHart ayrıca İskandinav toplumunun “müzik üretme ve tüketme kapasitesi” ile ilgili olarak ekonomik ve siyasi koşulların, dinî veya kişisel koşullardan daha belirleyici olduğunu ileri sürmüştür. ³

Kent çalışmaları teorisyeni Richard Florida ve ekonomi profesörü Charlotta Mellander, bir ülkenin heavy metale olan düşkünlüğü ile ekonomik başarısı arasında olduğu kadar yaratıcılık, girişimcilik ve eğitim düzeyleri arasında da pozitif bir korelasyon bulunduğunu göstermişlerdir. ⁴

Jönköping Uluslararası İşletme Okulu’nda ders veren Mellander, İskandinav metal gruplarının fazlalığını İskandinav okullarında verilen yüksek kaliteli ve zorunlu müzik eğitimine bağlamış; bu eğitimin metal müziğin teknik altyapısını karşılayabilecek müzikal beceriye sahip bir nesil yarattığını iddia etmiştir.

Bu gözlemler Edward Banchs’ın “Scream For Me Africa! Heavy Metal Identities in Post-Colonial Africa” adlı kitabında da destek bulmuştur. Banchs, kıtanın neden bu kadar az ve popülariteden uzak metal grubuna sahip olduğunu şöyle açıklamıştır:

“Bu Afrika ekonomisinin bir sonucudur. Bir grupta müzik yapmak çok pahalı; kaliteli enstrümanlara erişmek kolay değil. Elektro gitar, mikrofon ve ses sistemlerine güç sağlamak için gerekli elektrik altyapısı da birçok yerde yetersiz kalıyor.” ⁵

Bu açıdan bakıldığında heavy metalin İskandinav ülkelerinde kök salmasının tek nedeni İskandinav kültürü, tarihi ve iklimiyle özel bir bağı olması değil, aynı zamanda bu ülkelerin bu seviyede bir müzikal yatırımı karşılayabilecek kadar zengin olmasıdır.

Bu makale Sosyolog Ömer Yıldırım tarafından www.felsefe.gen.tr için, Tim Brinkhof’un “Scandinavian heavy metal: Why Earth’s happiest place makes the darkest music” isimli makalesinden Türkçeye çevrilip derlenerek hazırlanmıştır. Alıntılanması durumunda kaynak gösterilmesi, ahlaklıca olanıdır.

Kaynak Metnin Yazarı: Tim Brinkhof, Hollandalı bir gazetecidir ve Esquire , Film & History , History Today ve History News Network için yazılar kaleme almaktadır.

Çeviri ve Derleme: Sosyolog Ömer YILDIRIM