Referans Grupları
Referans grubu, bireyin davranışlarını ve kendi durumunu değerlendirmek için, karşılaştırma yaptığı gruplardır.
Referans grubu (reference group) kavramı ilk kez Herbert Hyman tarafından ortaya atılmıştır. Hyman, Archives of Psychology (Psikolojinin Arşivi, 1942) adlı kitabında, referans grubu kavramıyla, bir bireyin kendi durumunu ya da davranışlarını ona bakarak değerlendirdiği, kıyasladığı grubu ifade etmektedir (Marshall, 1999, s.616).
Bu anlamda Hyman, insanların gerçekten üyesi oldukları, bir grup ile kendilerini kıyaslama için bir karşılaştırma ölçeği olarak başvurdukları referans grubu arasındaki ayrım üzerinde durmaktadır (Marshall, 1999, s.616).
Kişiler, genellikle, kendi varlıkları üzerindeki kanılarını, temel referans gruplarıyla özdeşleştikleri ölçüde ve yönde, bu grupların özelliklerine bağlı olarak oluşturmaktadırlar (Tolan, 1983, s.421). Birey, içinde bulunduğu durumu, daha önce yaşadıkları toplumun standartlarına göre, örnek aldığı ya da ait olmak istediği bir grubun özelliklerine göre değerlendirip kıyaslayabilir (Özkalp, 1998, s. 261). Bu anlamda referans grupları, bireyin yaşamı boyunca, toplum içindeki konumuna bağlı olarak değişebilmektedir.
Bazı grup çalışmalarında referans grupları, bireyin değer, tutum ve davranışlarının değişiminin açıklanmasında kullanılmış ve önemli katkılar sağlamıştır. Thomas ve Znaniecki’nin, 1920’lerde Polonya’dan Amerika’ya göç eden gruplarla yürüttükleri araştırmalar, bu çalışmalara örnek olarak gösterilebilir. Grup çalışmalarının, toplumsal sorunların çözülmesinde bir araç olduğu bu yıllarda, Thomas ve Znaniecki’nin yaptıkları araştırmaların sonucu, referans gruplarının bireylerin kendi durumlarını değerlendirmeleri açısından, ne kadar önemli olduğunu göstermiştir (Hortaçsu, 1998, s.17-18).
Bir diğer grup çalışmasında Theodore Newcomb, referans gruplarını, öğrencilerin değişen değerlerinin ve tutumlarının açıklanmasına yarar sağlayacak bir şekilde kullanmıştır. Newcomb, Personality and Social Change (Kişilik ve Toplumsal Değişme, 1943) adlı kitabında, liberal bir kız üniversitesi olan Bennington’daki öğrencilerle yaptığı araştırmayı anlatmaktadır (Marshall, 1999, s.6-16).
Bu araştırmanın sonucunda, siyasal açıdan muhafazakâr geçmişlere sahip kadınların pek çoğunun, üniversiteyle daha fazla, aileleri ve memleketlerindeki cemaatlerle daha az özdeşleşmeye başladıkça, üniversitedeki kariyerleri süresince yoğunluğu giderek artan liberal tutumlar sergiledikleri görülmüştür. Bu çalışmada üniversite, olumlu (pozitif) bir referans grubu olarak ele alınırken ebeveynler, isyankâr çocuklarından dolayı olumsuz (negatif) bir referans grubu olarak değerlendirilmektedir (Marshall, 1999, s.6-16).
Referans grupları, araştırmalarda bireyin değişen değerlerinin, tutumlarının ve davranışlarının açıklanmasına yaptığı katkının yanı sıra, bazı sorunlara yol açması nedeniyle eleştirilmektedir. Bu sorunlardan biri, bireyin hangi grubu, ne zaman seçeceğinin bilinememesi ve bu seçimde, hangi ölçütleri kullandığının belirlenememesinden kaynaklanmaktadır (Marshall, 1999, s.6-17). Birey, kendi içinde bulunduğu duruma bağlı olarak çeşitli çıkarlarına göre ve farklı zamanlarda, farklı referans gruplarını kullanmaktadır. Buna dayalı olarak ortaya çıkan bir diğer sorun, referans gruplarının özel ya da genel olmasıyla ilgilidir (Marshall, 1999, s.6-17). Referans grubu kavramının, kesinlik ve doğruluk açısından birçok yetersizliğe sahip olmasına rağmen, bireylerin toplumsal davranışlarının açıklanmasında yararlı bilgiler sunduğu kabul edilmekte ve çalışmalarda yaygın bir biçimde kullanılmaya devam edildiği belirtilmektedir.
Kaynak: T.C. ANADOLU ÜNİVERSİTESİ YAYINI NO: 2387, AÇIKÖĞRETİM FAKÜLTESİ YAYINI NO: 1384
