Bireyi Tanımada Kullanılan Test Dışı Teknikler Nelerdir?

Bireyi tanıma sürecinde kullanılan test dışı teknikler ise; gözleme dayalı teknikler, kendini anlatmaya dayalı teknikler, başkalarının kanılarına dayalı teknikler, etkileşime dayalı teknikler ve diğer teknikler olmak üzere beş gruba ayrılmaktadırlar.

Gözleme dayalı teknikler; gözlem, gözlem listeleri, derecelendirme ölçekleri, özellik kayıt çizelgeleri ve vaka kaydı şeklinde sınıflanmaktadır. Özellikle öğretmenlerin, velilerin, psikolojik danışmanların ve diğer kişilerin öğrenci hakkında sistemli veya gelişigüzel bir şekilde yapmış oldukları gözlemlere dayalı olan tekniklerdir. Gözleme dayalı olan tekniklerin olabildiğince sistemli olarak planlanması ve yürütülmesi gerekmektedir. Aksi dururumda objektif sonuç alma olasılığı düşüktür. Çünkü gözleme, gözlemcinin kişisel kanı ve ön yargılarının karışma olasılığı bulunmaktadır.

Kendini anlatmaya dayalı teknikler ise; anket, problem çözme listesi, otobiyografi, arzu listesi, zaman çizelgesi, günlük vb. teknikleri içermektedir. Tamamen bireyin kendi hakkındaki değerlendirmelerine dayalı bir tekniktir. Ancak, bu kaynaktan elde edilen bilgilerin farklı bireyi tanıma tekniklerinden elde edilen bilgiler ile karşılaştırılması büyük önem arz etmektedir. Çünkü, sadece bireyin kendisi hakkındaki değerlendirmelerine dayalı olmasından dolayı elde edilen bilgilerin nesnelliği şüpheli hâle gelmektedir.

Başkasının kanılarına dayalı teknikler ise; sosyometri, kimdir bu, sosyal uzaklık ölçeği, sol dağıtım tekniği ve sosyal atom ölçeğini içermektedir. Bu kapsamdaki teknikler, tamamen birey hakkında onu yakından tanıyan diğer kişilerin özellikle de sınıf arkadaşlarının kanılarına ve değerlendirmelerine dayanmaktadır. Başkalarının kanılarına dayalı teknikler, özellikle bireyin sosyal ilişkilerinin niteliği hakkında önemli fikirler verebilir. Bu kapsamda liderlik özelliği olan veya dışlanan, reddedilen öğrenciler belirlenebilir. Aynı zamanda bu kapsamda liderlik özelliği olduğu belirlenen öğrencilerin bu yönünden sınıfın sosyal atmosferini geliştirmek için yararlanılabilir veya dışlanan-reddedilen öğrencilerin sosyal becerilerinin geliştirilmesi düşünülebilir. Diğer tekniklerde olduğu gibi başkalarının kanılarına dayalı tekniklerden elde edilen bilgilerin de diğer bireyi tanıma tekniklerinden elde edilen bilgiler ile karşılaştırılması gerekir.

Etkileşime dayalı olan teknikler ise; görüşme, psikodrama, sosyodrama, oyun terapisi ve ev ziyaretlerini kapsamaktadır. Bu kapsam içerisinde yer alan sosyodrama ve psikodrama grubun ve pireyin psikolojik ve sosyolojik problemlerinin belirlenmesi ve bu kapsamda gerekli olan yardım ve müdahale hizmetlerinin planlanması açısından önem taşımaktadırlar. Yine ev ziyaretleri öğrencinin ailevi niteliklerinin belirlenmesi ve öğrencinin ev ortamındaki durumunun gözlenerek bilgiler toplanması açısından önemlidir.

Test dışı tekniklerde son olarak diğer teknikler kapsamında vaka incelemesi, vaka tartışması, veli görüşmesi, bibliyoterapi, öğrenci tanıma fişleri, film terapisi ve öğrenci gelişim dosyaları gösterilebilir. Bu teknikler ağırlıklı olarak farklı tekniklerden elde edilen bilgilere ek bilgiler toplanması amacıyla kullanılabilir.

Kaynak: ATA-AÖF, EĞİTİM PSİKOLOJİSİ, Yrd. Doç. Dr. Muhammed ÇİFTÇİ