Topoğrafik Kişilik Kuramı (Bilinç Sınıflandırması) Nedir?

Freud’un Topografik Kuramı, ruhsal yapıyı bilinç, bilinç öncesi ve bilinçdışı gibi belirli bilinçlilik düzeylerine ayırmıştır. Bu bilinçlilik düzeyleri, beyinde yer alan anatomik yapılar olmayıp, bireylerin gerçekleştirdikleri zihinsel etkinliklerin ne derece farkında olduğunu ifade eden kavramlardır.

Bilinç: Farkında olduğumuz düşünceleri ilgilendirir.

Bilinç öncesi: Dikkatin zorlanmasıyla bilinç düzeyinde algılanabilen zihinsel olayları ve zihinsel süreçleri içerir. Bir sınavda sorulara verdiğiniz cevaplar bilinçli davranışlardır. Ancak dikkat ederseniz gergin ve kaygılı olduğunuzu fark edersiniz. Dikkat zorlanmasıyla fark edilen kaygı ve benzeri süreçler bilinç öncesindedir. Bazen kendiliğinden bilince çıkabilirler. Bu duruma rüyalarınızı örnek verebiliriz.

Belki de en son on yıl önce gördüğünüz ilkokul arkadaşınıza rastladınız.İsmi dilinizin ucunda ama bir türlü aklınıza gelmiyor.Biraz uğraşırsanız bu bilgiyi bilinç düzeyine çıkarabilirsiniz.

Bilinçdışı: Bilinçdışı, bireyin farkında olmadığı arzuları, istekleri, dürtüleri, düşünceleri, duyguları ve yaşantıları içeren düzeydir. Bilinçdışında varolan bu zihinsel durumlar ve yaşantılar, çeşitli biçimlerde bilinçdışına depolanmışlardır.

Bilinçdışında var olan zihinsel durumlar yaşantılar, hiçbir zaman kaybolmazlar, enerjilerini yitirmezler, bilinçdışında etkin kalarak sürekli bireyin davranışlarını etkilerler. Ancak, bireyler bu etkinin farkında değildirler. Dolayısıyla; bilinç, bilinç öncesi ve bilinçdışı sürekli bir etkileşim içerisindedir. Bilinçdışında var olan zihinsel durumlar ve yaşantılar; hipnoz ve çeşitli ruh hastalıklarında baskı ya da sansür mekanizmasının etkisinin azalmasıyla bilince çıkabilirler. Yine, uzmanlık gerektiren özel yöntemlerle, bireylerin bilinçdışı yaşantıları, bilince getirilerek bireyin davranışı anlaşılmaya çalışılır. Freud’a göre, bireyin kişiliğini tamamen anlamak için, onun bilinçdışında ne olduğunun açığa çıkarılmasına ve ipuçlarının (rüyalar, fanteziler ve dil sürçmeleri) yorumlanmasına ihtiyaç vardır. Günlük yaşamda şaka yapma, karşıt tepki oluşturma ya da alay etme gibi davranışlarımızın birçoğu aslında bilinç dışında yer alan düşüncelerin biçim değiştirerek bilince ulaşmasıdır.

Kaynak: ATA-AÖF, GELİŞİM PSİKOLOJİSİ, Doç. Dr. Birol ALVER