Sosyal Bilimlerde Bilimsel Araştırma Süreci
Sosyal bilimlerde bilimsel araştırma süreci temel olarak şu aşamalardan oluşmaktadır:
- Araştırma konusunun belirlenmesi ve probleminin ortaya konması: Seçilecek konunun bir soruna karşılık gelmesi, bir amacının bulunması önemlidir.
- Hipotezlerin oluşturulması: Araştırmacı araştırmada ele aldığı konuya ilişkin sınanabilecek varsayımlarını oluşturur. Araştırmada ortaya çıkan sonuçlar sonrasında araştırmacının öne sürdüğü hipotezler doğrulanabilir ya da yanlışlanabilir.
- Literatür taraması: Araştırma sürecinde konuyla ilgili yazılı ve görsel kaynakların ayrıntılı taranması, araştırmanın başarısı için büyük önem taşımaktadır. Bu noktada yazılı kaynaklar, birincil ve ikincil kaynaklar olarak ikiye ayrılır. Birincil kaynaklar, bir yazarın ya da kurumun özgün çalışmasının (kitap-dergi-makale) yer aldığı kaynaklardır. İkincil kaynaklar, özgün çalışmaya atıfların, vurguların yer aldığı kaynaklardır. Nitelikli bir çalışmada araştırmacın birincil kaynaklara ulaşması ve analizlerini birincil kaynaklar üzerinden gerçekleştirmesi büyük önem taşımaktadır. Geçmişte araştırmalarda daha çok kitap, dergi, gazete makalelerinin incelenmesi öne çıkarken, İnternet’in geliştiği günümüzde görsel kaynakların incelenmesi de önem kazanmaktadır. Günümüzde birçok video paylaşım sitelerinde her türlü görüntünün çok geniş bir kitleye açıldığı görülmektedir.
- Araştırma ve veri toplama yöntemlerinin belirlenmesi: Nicel araştırma ya da nitel araştırma mı yapılacağının belirlenmesi ve seçilen araştırma yöntemine bağlı olarak araştırmada anket, gözlem, mülakat vb. hangi veri toplama yöntemlerinin belirleneceği aşamasını içerir.
- Örneklem grubunun seçilmesi: Araştırma için tutarlı bir analize imkân sağlayacak büyüklükte bir örneklem grubunun belirlenmesi. Örneklem grubu büyüklüğü araştırma konusu ve yöntemine göre değişmektedir.
- Verilerin toplanması: Veri toplama yöntemleri olarak anket, gözlem ve görüşme/ mülakat öne çıkar.
Anket, araştırmanın hipotezlerini sınamak için, birincil kaynaklardan veri toplamayı amaçlayan, sorulardan oluşmuş metindir. Sorular, açık uçlu, kapalı uçlu ya da şıklar arasında “diğer” seçeneğinin de sunulduğu yarı açık uçlu olabilir. Anket yöntemi nicel araştırma yöntemlerinde çok yaygın olarak kullanılır.
Gözlem, araştırmada elde edilecek verilerin kendi doğal ortamı içinde gözlemlenerek oluşturulması sürecini içerir. İnsanın araştırdığı konuyu mesafeli bir yaklaşımla izlemesi doğrudan gözlem, araştırdığı konuya aktif olarak katılması, birlikte hareket etmesi katılımcı gözlemi oluşturur. Örneğin, tribün sosyolojisini analiz etmek isteyen bir araştırmacının inceleyeceği tribünün içine girmeden sadece dışarıdan gözlemleyip yorumlamalarda bulunması doğrudan gözlem, grubun içine girip deplasmanlara gitmesi, maç öncesi tribünle maça hazırlanması, tezahürat süreçlerinde bulunması vb. katılımcı gözleme girer. Katılımcı gözlem nitel araştırma yöntemlerinde çok yaygın olarak kullanılır.
Görüşme / Mülakat: Araştırılan konuyla ilgili örneklem grubundaki kişilerle yüz yüze sözlü olarak yapılan veri toplama sürecidir.
- Verilerin işlenmesi, analiz edilmesi ve yorumlanması: Veriler elde edildikten sonra, verilerin işlenmesi gerekir. Anket uygulamalarının işlenmesi ve analiz edilmesinde çok gelişmiş istatistik programları günümüzde yaygın olarak kullanılmaktadır. Nitel araştırma yöntemleri olan görüşme ve gözlemin yazılı hâle getirilmesi, verilerin bütünleştirilip sistematik hâle getirilmesi daha uzun ve zorlu bir süreci içerir.
- Araştırma raporunun hazırlanması: Araştırma raporunun ele alınan konuyu, hipotezleri, sorunları, analizleri ve çözüm önerilerini anlaşılır bir üslupla yansıtması önemlidir.
Kaynak: ÇALIŞMA SOSYOLOJİSİ, s. 21-23, T.C. ANADOLU ÜNİVERSİTESİ YAYINI NO: 2702 AÇIKÖĞRETİM FAKÜLTESİ YAYINI NO: 1668