Hamidüddin Kirmani

Hamidüddin el-Kirmani, Fatımi halifesi İmam el-Hakim (996-1021) döneminin önde gelen İsmaili din adamlarından biriydi. Fars kökenliydi ve muhtemelen Kirman vilayetinde doğmuştu. Hayatının büyük bir kısmını Irak’ta (Bağdat ve Basra’da) ve İran’ın orta ve batı bölgelerinde Fatımi misyoneri olarak geçirmiş görünmektedir.

el-Kirmani, el-Hakim’in uluhiyetini de ilan eden aykırı davetçilere karşı yürütülen etkin Fatımi kampanyasının bir parçasıydı. Kahire’de Dürzi hareketini ve dinini reddeden birkaç eser üretti. Daha sonra el-Kirmani Irak’a döndü ve burada son ve en büyük eseri olan Rahat al-‘aql‘ı tamamladı.

Üretken bir yazar olan el-Kirmani, Fatımi döneminin en bilgili İsmaili teologlarından biriydi. Eski Ahit‘in İbranice metnini, Yeni Ahit‘in Süryanice versiyonunu ve Kitab-ı Mukaddes sonrası Yahudi yazmalarını çok iyi biliyordu. Çok sayıda yazısında İsmailî Şii imamet doktrinini açıklamıştır.

El-Kirmani birkaç risalesinde Zeydilerin, İsna-Aşeriyye Şiiliğinin ve Fatımi İsmaili imamlarının diğer Müslüman aleyhtarlarının teolojik görüşlerini eleştirmiştir. El-Kirmani aynı zamanda İran topraklarındaki İsmaili misyonerlerin, İsmaili teolojilerini farklı felsefi geleneklerle, özellikle de o zamanlar Müslüman dünyasında geçerli olan bir tür Yeni Platonculuk ile kendine özgü bir şekilde birleştiren seçkin grubuna mensup başarılı bir filozoftur.

Hamidüddin el-Kirmani önde gelen bir İsmaili da’i veya misyoner ve Fatımi döneminin en bilgili İsmaili kelamcı ve filozoflarından biriydi. Karşıt çevrelerin ortasındaki faaliyetlerinde sıkı bir gizlilik gözeten diğer önde gelen misyonerlerin durumunda olduğu gibi, Fatımi halifesi imam el-Hakim (996-1021) döneminde yetişen el-Kirmani hakkında çok az biyografik ayrıntı mevcuttur. El-Kirmani’den hiçbir çağdaş Müslüman tarih kaynağında bahsedilmemektedir, ancak hayatı ve kariyerine dair önemli noktalar, günümüze ulaşan çok sayıda eserinin yanı sıra Yaman’ın daha sonraki Musta’li-Tayyibi İsmaili müelliflerin yazılarından elde edilebilir.

Yazan: Sosyolog Ömer Yıldırım