İşler ne zaman normale dönecek? Görünüşe göre herkesin sorduğu şey bu. Son 18 ayda birçok kişinin katlandığı acı ve fedakârlık dolu günler göz önüne alındığında bu, anlaşılabilir bir durum.

Peki işler normale dönmeli mi? Bazıları makul bir şekilde “normal”in, toplumumuzun sosyal ve ahlaki dokusunu bozan kabul edilemez düzeyde düzensizlik üretmekten sorumlu başarısız bir ekonomik model olduğunu iddia edebilir.

Eski ve yeni zorluklar önümüze çıkarken, pandeminin bir sonraki aşamasında ve ötesinde bize rehberlik edebilecek birçok filozof var. Bunlardan bazılarını karantinanın felsefi dersleri hakkındaki son kitabımda ele alıyorum.

İşte Pandemiden Sonra Daha İyi Bir Dünya İnşa Etmemize Yardımcı Olacak 7 Modern Dönem Filozofu

Brian Barry

Dünya çapında COVID-19’dan ölen 3.4 milyon insanın orantısız bir kısmı, eşitsizliğin kurbanı oldu. Salgın sonrasında eşitliğin özgürlüğün ön koşulu olduğu daha adil bir toplum inşa etmek öncelikli görevimiz olmalıdır. Brian Barry, bu düşünceye sarılmak için iyi bir isim.

Brian Barry

Brian Barry, “Why Social Justice Matters” (2005) adlı kitabında, kişisel sorumluluğun tüm bireysel erdemlerin en temel ve en vazgeçilmezi olarak görüldüğü günümüzde, fırsat eşitliğinin nasıl anlaşıldığını ele alıyor. Ancak Barry, modern bireysel sorumluluk mantrasının* toplumun dezavantajlı üyelerini cezalandırmak için kullanılan bir ideoloji ve meritokrasinin de bir şehir efsanesinden ibaret olduğunu savunuyor.

Mevcut dünyamızda, insanlar yoksulluklarından, acılarından ve parasal sıkıntılarından sorumlu olarak görülüyorlar. Bu insanlar COVID’e yenik düşerlerse bu da gene onların hatası olarak görülüyor.

Oysa Barry için fırsat eşitliği ancak kaynaklara eşit erişim sağlanabilirse gerçekleşebilir ki bu da COVID sonrası bir dünyada üzerinde çalışmamız gereken en değerli şeylerden birisidir.

Thomas Scanlon

COVID-19, sosyal ve ekonomik eşitsizliklerin artmasına neden olmasının yanında acımasız sömürü sisteminde kendini gösteren yapısal adaletsizliği de ortaya çıkardı.

Thomas Scanlon

Pandemi sırasında çok zenginler daha da zengin ve daha güçlü bir hâle gelirken yoksullar daha güvencesiz bir yaşam sürüyorlar. Bu bağlamda, demokrasilerimizi plütokrasilere, zenginlerin hükûmetlerine dönüştürme riskiyle karşı karşıyayız.

Eşitsizliğin çok yönlü zararları, yaşayan en yetkin ahlak filozoflarından birisi olan Thomas Scanlon tarafından “Why Does Inequality Matter?” (2017) isimli kitabında analiz ediliyor.

John Rawls

Toplumu daha adil temeller üzerinde yeniden inşa etmek, devletin toplumdaki rolünün radikal bir şekilde yeniden düşünülmesini gerektirecektir.

Pandemi sırasında insanlar selamete erebilmek adına neler yapılacağını görmek için hükûmetlerinin eline baktılar. COVID-19, siyasetin kamu kurumlarının etrafında örgütleme ihtiyacının güçlü bir şekilde savunulabileceğini bize yeniden hatırlattı.

John Rawls

Kapsamlı, ulusallaştırılmış halk sağlığı hizmeti veren kurumlar gibi kilit kurumlar, daha önce hiçbir toplumda bu kadar takdir edilmemişti ve bunlara bu kadar ihtiyaç duyulmamıştı. İleriye giden yol, daha az değil, daha fazla üst kuruma sahip olmaktan geçer.

COVID-19, sosyal ve politik işlerimizi, adil bir toplumun kaynaklarının toplum genelinde yeniden dağıtılmasını gerektiğini bizlere hatırlattı. Bu da sosyal ve politik işlerin John Rawls’un siyaset felsefesi anlayışının etrafında düzenlenmesi gerektiğini bize anlatıyor.

Rawls, faydacı ahlak felsefesi karşısında toplumsal bir adalet düşüncesi oluşturma arayışındadır. Bu bağlamda şekillenen liberal adalet anlayışını sözleşmecilik ilkesiyle birlikte temellendirir. Bu bir anlamda “toplumsal sözleşme” geleneğinin devam ettirilmesi olarak da görülmektedir.

Chiara Cordelli

Son 40 yılda, önemli devlet işlevlerinin durmaksızın özel sektöre devredildiğini ve bunun yıkıcı sonuçları olduğunu gördük. Bu eğilimi tersine çevirmenin zamanı geldi.

Chiara Cordelli

Dünyanın dört bir yanındaki liberal demokrasilerde özel sektör, kamusal alana tecavüz ederek demokrasinin temellerini o kadar sarstı ki bugün, tarihsel olarak kamu kurumlarının yaptığı işleri özel şirketler yapar oldu.

Bu sadece sözleşmelerin ve ihalelerin hükûmet yetkilileriyle kişisel bağlantıları olan özel firmalara dağıtılması durumu değildir (Uluslararası Şeffaflık Örgütü’ne göre İngiltere’deki tüm COVID ihalelerinin beşte birinde yolsuzluk soruşturması yapılması gerekiyor). Bir de kamusal alanların ve kamu kurumlarının, her gün daha da hızlanarak özel sektörün eline geçtiği gerçeği var.

Chiara Cordelli’nin “The Privatised State” (2020) adlı kitabında vurguladığı gibi, günümüzde devletin, hapishanelerin ve sosyal yardım örgütlerinin idaresinden savaş hâlinin yürütülmesi ve mali düzenlemelerin yapılmasına kadar birçok görevi, özel kuruluşlara devrediliyor.

Eğitim ve sağlık hizmetleri kısmen vergilerden ziyade hayırseverlik fonlarıyla finanse edilir duruma geldi. COVID sonrası dünyada, özelleştirmeye ilişkin anayasal sınırlar, bir öncelik olarak ele alınmalı.

Martin O’Neill ve Shepley Orr

Adaletsiz gelir dağılımları veya tehlikeli derecede hızla eşitsiz bir hâl almaya devam eden kişisel servetler, vergilendirme çalışmalarıyla düzeltilebilir ve düzeltilmelidir.

Martin O’Neill ve Shepley OrrEşitsizlik, COVID-19’un Hindistan’da ve dünyanın diğer bölgelerinde bu kadar yıkıcı olmasının nedenlerinden biridir.

Vergilendirme, bu büyüyen sosyal habisliği tersine çevirmek ve sosyal adaleti sağlamak için en etkili araçlardan biri olmaya devam ediyor. Martin O’Neill ve Shepley Orr’un hazırladıkları “Taxation: Philosophical Perspectives” (2018) isimli kitabın bize hatırlattığı gibi, vergilendirmenin modern yönetimlerdeki temel rolü yadsınamaz.

Maria Baghramian

Bu pandemi süresince bilim insanları COVID-19’a karşı verdiğimiz savaşta en ön saflarda yer aldılar ve bilimsel araştırmanın hayat kurtaran önemini herkese gösterdiler. Gelecekte daha fazla uzmana ihtiyacımız olacağı apaçık.

Maria Baghramian

Ayrıca gerçekler ile gerçeklerden sonrası arasında ayrım yapmayı ve ikincisinin kriz zamanlarında ne kadar ölümcül olabileceğini de öğrendik: ABD, Brezilya, Hindistan ve Birleşik Krallık’ta sadece bilim insanlarının tavsiyelerini ciddiye almadığı için COVID-19’dan ölen yüz binlerce kişiyi görmemiz bunun için yeterli.

Ancak karantinalardan maske takmaya ve uluslararası seyahatlere kadar, uzmanlar her zaman COVID (veya başka bir şey) konusunda hemfikir değiller.

University College Dublin’de felsefe profesörü olan Maria Baghramian, uzmanların aynı fikirde olmadığı zamanları anlamlandırma konusunda dünya çapında bir otorite.

Halkın bilimsel uzmanlığa olan güvenini araştıran bir proje olan PERITIA’nın proje lideri olan Baghramian, COVID öncesi “eski güzel günler” hakkında nostaljik anılara dalmanın pek akıllıca olmayacağını dile getiriyor.

Ona göre mevcut krizden öğrenmemiz gereken birçok ders var. Şöyle ki pandemi başlamadan çok önce; daha iyi, daha adil ve daha sağlıklı dünyalar hayal eden filozofları dinlemekten (!) daha kötüsünü (!) de yapabilirdik.

* Hinduizm ve Budizmde meditasyonda konsantrasyona yardımcı olmak için tekrarlanan bir kelime veya ses.

Çeviri ve Derleme: Sosyolog Ömer Yıldırım
Kaynak: Seven modern philosophers to help us build a better world after the pandemic 1 Mayıs 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi; Vittorio Bufacchi Senior Lecturer, Department of Philosophy, University College Cork
Kapak Görseli: Anna Shvets