Örgencilik (Organizm) Nedir, Ne Demektir?

Örgencilik, yaşamı örgenleşmenin sonucu sayan öğretidir. Canlıcılık ve dirimselcilik akımlarının karşıtıdır. Örgencilik, yaşamın gerçekleşmesinde ruhun ya da herhangi bir dirimsel ilkenin etkisini yadsır. Örgencilik anlayışına göre yaşam, örgenleri harekete getiren herhangi başka bir güçten değil, bizzat örgenlerin kendisinden oluşur. Toplumu canlı bir örgenliğe benzeten ve bundan ötürü de yaşambilimsel yasaların canlı örgenlikte olduğu gibi toplumda da geçerli olduklarını savunan idealist toplumbilim kuramı da bu adla anılır.

Özellikle Fransız toplumbilimcisi Durkheim tarafından ortaya atılan bu idealist görüş, kimi yazarlarca yaşambilimcilik adıyla anılan Spencer, Worms, Schaeffle gibi toplumbilimcilerin toplumbilim anlayışlarından farklı tutulmuştur. Bu anlayışa göre örgencilik, yaşambilimcilik’ten farklı olarak, toplumlarda —tıpkı vücutla örgenleri arasında olduğu gibi— parça ve bütün ilişkisini göz önünde tutar ve vücut örgenlerindeki farklılaşmayı toplumlarda da arar. Bu anlayış kimi çevirilerde organizmcilik deyimiyle de çevrilmiştir.

Örgencilik öğretisi felsefe alanında, XVIII. yüzyılda Paris tın fakültesince benimsenmiş ve özellikle dirimselciliğe karşı çıkarılmıştı. Yeni gerçekçi Whitehead’in doğa öğretisine de organizm felsefesi adı verilir. Whitehead‘e göre doğa bir örgenliktir, bundan ötürü de evrimseldir. Doğa, bütünüyle, yaratıcı ilerlemeler ve olaylar sürecidir. Bütün bu savlar, kolaylıkla anlaşılabileceği gibi, bilimdışıdır.

Hazırlayan: Sosyolog Ömer Yıldırım