Felsefe hakkında her şey…

Moses Maimonides

30.01.2024
Moses Maimonides

Moses Maimonides ya da Musa bin Meymun Yahudi düşünce tarihinde ve genel olarak felsefi literatürde önemli etki yaratmış olan bir Orta Çağ Yahudi filozofudur. Maimonides aynı zamanda Yahudi hukukunun önemli hazırlayıcılarından birisidir. Görüşleri ve yazıları Yahudi düşünce tarihinde önemli bir yere sahiptir.

Eserleri özellikle akıl ve vahiy ilişkisi konusunda büyük tartışmalara neden olan Maimonides‘in felsefeye ve vahyedilmiş bir din olarak Yahudiliğe olan bağlılığı üzerine tartışmalar hâlâ devam etmektedir. Bununla birlikte, onun felsefi çalışmalarının Yahudi felsefesinin ötesine uzanan derin bir etkisi olduğuna şüphe yoktur. Örneğin, Aquinas ve Leibniz, Maimonides’ten etkilenen ve Yahudi olmayan filozoflar arasındadır.

İkinci Tapınağın MS 70 yılında Romalılar tarafından yıkılmasından sonra Talmud, hem törensel hem de düşünsel açıdan Yahudi varoluşunda hayati bir öneme sahip oldu. Yahudi halkının devamlılığı ve bütünlüğü, bir halk olarak varlığı, büyük ölçüde diasporaya ve siyasi özerklikten yoksun olmalarına rağmen Yahudi hukukunun onları birbirine bağladığı gerçeğine dayanıyordu.

Talmud üzerinde kapsamlı bir şekilde çalışılmış, içeriği ekonomik, sosyal ve siyasi hayatın çeşitli koşullarını karşılamak üzere detaylandırılmış ve geliştirilmiştir. Talmud, geleneksel olarak sayıları altı yüz on üç olarak kabul edilen Tevrat’taki emirlerin yorumlanması, açıklanması ve tefsirinin en temel toplamını oluşturur. Talmud hakkındaki bilgiler, Talmud’un incelenmesi, Talmud’un yorumlanması ve Talmud’un yol göstericiliğine itaat edilmesi Yahudileri Tanrı’yla antlaşma yapmış bir halk olarak birbirine bağlamıştır.

Kutsal kitap ve Talmud uzmanı olmasının yanı sıra Maimonides, Mısır’daki Yahudi cemaatinde önemli bir hâkim ve hukuk görevlisiydi. Mısır’daki Müslüman mahkemesinde hekimlik yapmış ve Yahudi hukuku ve kutsal metinlerin yorumlanmasıyla ilgili sorulara ayrıntılı yanıtlar yazarak çok uzaklardaki Yahudilerle kapsamlı görüşmelerde bulunmuştur. Eserlerinden ‘felsefe’ olarak kategorize edilenler, dinî bağlılıklarına ek olarak sahip olduğu ilgi alanlarını yansıtmaktadır.

Orta Çağ Yahudi cemaatlerinin beklentileri genellikle Yahudilerin yaşadığı bölgelerdeki Hristiyan veya Müslüman yöneticilerin eğilimlerine bağlıydı. Diğer bazı önemli Orta Çağ Yahudi filozofları için olduğu gibi, Moses Maimonides‘in yaşadığı ve çalıştığı düşünsel ortam Hristiyan olmaktan ziyade İslamî idi.

Maimonides (Musa bin Meymun) İspanya’nın Cordoba kentinde doğdu ve ailesi birkaç yıl sonra baskılardan kaçmak zorunda kaldı. Birkaç yıl boyunca gezgin bir hayat sürdükten sonra Kuzey Afrika’ya yerleştiler. Özellikle hoşgörüsüz bir hanedanın iktidara gelmesinin ardından İber Yarımadası’ndan kaçmışlardı. Maimonides Kutsal Toprakları ziyaret etti ve orada yaşayan Yahudilerin durumundan üzüntü duydu. Daha sonra yetişkinlik hayatının çoğunu günümüz Kahire’si yakınlarındaki Eski Kahire Şehri Fostat’ta geçirdi.

Maimonides ve ailesindeki diğer kişiler büyük ölçüde başarılı bir tüccar olan küçük kardeşine bağlıydı. Kardeşi Hint Okyanusu’ndaki bir yolculuk sırasında denizde kayboldu ve Maimonides kardeşinin kaybının kendisine derin bir acı verdiğini ve onu depresyona sürüklediğini yazdı. Artık kardeşinin ticari başarılarının desteğine sahip olmayan Maimonides geçimini hekimlik yaparak sağlamıştır. Hayatının son dönemlerinde Sultan Selahaddin adına Mısır’ı yöneten bir vezirin doktorluğunu yapmıştır. Yahudi hukuku üzerine son derece önemli eserler yazmış olmasına rağmen, Tevrat ve Talmud öğreticiliği için para ödenmesi gerektiğine inanmamıştır.

Ayrıca tıp ve hastalıklar, çeşitli bilimler ve diğer konularda da eserler yazdı. Dinî kurallara uymanın ayrıntılarından, ölüm ve din değiştirme arasında bir seçimle karşı karşıya kalındığında nasıl davranılması gerektiğine kadar çeşitli konularda çok çeşitli Yahudi cemaatleriyle kapsamlı yazışmalar yapmıştır. Yahudi hukuku üzerine yazdığı Mishneh Torah, Ortodoks Yahudi cemaatlerinin hayatında bugüne kadar çok çalışılan ve önemli bir eser olmaya devam etmektedir.

Hekim, yargıç, Yahudi hukuku uzmanı, filozof, bilim adamı ve öğretmen olarak neredeyse nefes kesici derecede yoğun bir yaşam sürmüştür. Sorumluluklarının zorluğu, Guide of the Perplexed‘i Arapça aslından İbraniceye çeviren Samuel ben Judah ibn Tibbon’a yazdığı bir mektupta anlatılmaktadır.

Maimonides hem Yahudiler hem de Müslümanlar tarafından oldukça geniş bir kitle tarafından tanınmış ve saygı görmüştür. 1204 yılında ölmüş ve ölümü geniş bir çevrede büyük bir kayıp olarak kabul edilmiştir.

Yazan: Sosyolog Ömer Yıldırım

BİR YORUM YAZIN

ZİYARETÇİ YORUMLARI - 0 YORUM

Henüz yorum yapılmamış.

2005'ten beri çevrim içi felsefe yapıyoruz...